nasz DOM

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Fragment wst�pu:
Tekst, kt�ry zdecydowa�am si� obecnie przekaza� czytelnikom, nie zosta� napisany ex post, jak pisz� swoje wspomnienia ludzie starzy – powsta� o wiele wcze�niej, a raczej powstawa� przez wiele lat. W pewnej chwili powsta�a my�l napisania wspomnie�, ale nie wysz�a ona ode mnie. To Ojciec �wi�ty Jan Pawe� II wyrazi� w 1993 r. takie �yczenie. Czternastego listopada 1993 r. Ojciec �wi�ty powiedzia� przy obiedzie, w obecno�ci arcybiskupa J�zefa Michalika: „Musisz napisa� wspomnienia".

Wi�c zacz�am pisa�.
Powsta�y wtedy dwa pierwsze rozdzia�y, kt�re Ojciec �wi�ty przeczyta� i za¬akceptowa�. Przeczyta� je tak�e arcybiskup Michalik. Ale znale�li si� inni, kt�rzy os�dzili, �e lepiej „nie teraz". Przerwa�am wi�c pisanie ksi��ki i a� do dzi� nie wr�ci�am ju� do tego tekstu.
Natomiast „od zawsze", tj. od pocz�tku mojej przyja�ni z ksi�dzem Karolem Wojty�� pisa�am do niego, a raczej dla niego moje my�li, bo mieli�my tradycj� wsp�lnego rozmy�lania rano po Mszy �w. Ksi�dz Wojty�a wybiera� tekst, nad kt�rym rozmy�lali�my w ci�gu dnia i omamiali�my go wieczorem. Ale gdy kto� z nas wyje�d�a�, on pisa� dla mnie teksty przeznaczone na ka�dy dzie�, a ja ze swej strony pisa�am, co my�l� na dany temat - troch� tak jak „zadanie domowe" - w zeszycie, kt�ry mu dawa�am po spotkaniu. Czyta� to zawsze i niekiedy robi� swoje uwagi.
Z tych kolejnych, przez szereg lat pisanych moich my�li wybra�am niekt�re i one stanowi� nast�pne rozdzia�y. Ca�o�� tekst�w z okresu 50 lat by�aby za obszerna dla publikacji i zreszt� zbyt osobista. Osobne rozdzia�y stanowi� lata 1962, 1967 i 1978.
Do tych notatek do��czy�am, niejako przeskakuj�c czas, uwagi wyja�niaj�ce ��czno�� zdarze�. Zasadniczo rozdzia�y te nast�puj� po sobie w porz�dku chro¬nologicznym, opr�cz cz�ci, kt�r� zatytu�owa�am Powroty. Te teksty maj� inny charakter, s� to moje listy, a raczej notatki, pisane ju�, gdy Karol Wojty�a zosta� Papie�em i wyjecha� na zawsze z Krakowa. S� one o tyle odmienne, �e - na jego pro�b� - zawieraj� opisy przyrody, opisy miejsc, kt�re polubi� w naszych g�rach i b�d�c zamkni�ty w Watykanie, wspomina� je. Interesowa� si� niemal ka�dym drzewem, a poniewa� wraca�am tam wiele razy, powsta�y notatki, kt�re u�o�y�am odmiennie – nie wed�ug lat, a wed�ug, miesi�cy, bo opisy przyrody powtarza�y si� w ci�gu roku. Wi�c zebra�am z tych 27 lat notatki z ka�dego miesi�ca wed�ug kalendarza, pocz�wszy od wrze�nia, bo ostatni raz Ojciec �wi�ty by� tam w sierpniu 1978 r. Zebra�am je w ten spos�b, aby nie powtarza� podobnych nieraz opis�w, a wi�c ka�dy miesi�c zawiera teksty z r�nych lat, ale z tego samego miesi�ca.
Ponadto Ojciec �wi�ty pisywa� dla mnie swoje my�li i od pocz�tku naszej przyja�ni nazywali�my go Bratem, st�d w listach jego skr�towy podpis „Br.".

Ojciec �wi�ty czyta� wszystkie te teksty i wszystkie je zaakceptowa�. Nie ma w tej ksi��ce �adnej strony niezaakceptowanej przez niego. Dopiero rozdzia� ko�cowy, kt�ry zadedykowa�am „rodzinie i przyjacio�om" powsta� obecnie i tego tekstu on ju� nie czyta�, ale zna� oczywi�cie opisane w nim zdarzenia.

Tak powsta�a ta ksi��ka - niesp�jna, niezaplanowana i niepisana do druku. Je�eli teksty te udost�pniam teraz ludziom, to wy��cznie dlatego, �e przekonano mnie, �e „ludzie maj� prawo zna� swoich �wi�tych, ich �yciorysy".
Ale s� to zarazem moje dzieje - i tego nie mog� zmieni�; w pewnym sensie s� to dzieje mojej duszy.
Przed spodziewan� ju� �mierci� Ojca �wi�tego zapyta�am go, czy spali� te notatki. Odpowiedzia�: Szkoda. Ale jednak waha�am si�. Dosta�am jednak odpowied� od spowiednika: Dzieje �wi�tego nale�� do ludzi, nie s� prywatn� w�asno�ci� – nale�� do Ko�cio�a.
S� one jednak bardzo prywatne i zasadniczo wola�abym, aby si� ukaza�y po mojej �mierci; jednak przekonano mnie – wi�c ulegam.

Hysz�wki, 13 grudnia 2006 r. Wanda P�tawska

To, co teraz pisz�, ma by� wst�pem, a zarazem wyja�nieniem tego, co zosta�o napisane wiele lat temu, a raczej by�o pisane przez wiele lat. Ma to by� wst�p do notatek, jakie powstawa�y przez szereg lat w czasie w�dr�wek z �wczesnym Duszpasterzem, a potem Ojcem �wi�tym Janem Paw�em II.
Dzi�, z perspektywy lat, wydaje si� celowe udost�pni� przynajmniej niekt�re z tamtych tekst�w, ludziom, kt�rzy pragn� g��biej zrozumie� nie tylko my�l Karola Wojty�y, ale przede wszystkim Jego duchowo��, i cho� to, co pisz�, nosi charakter autobiografii, to jednak jest ona �ci�le zwi�zana z lini� �yciow� tego Wielkiego Cz�owieka. Wst�p musi by� biograficzny, aby sta�o si� jasne, sk�d si� to wzi�o, sk�d mieli�my i mamy ten przywilej bycia obok Niego.
Zacz�o si� to w moim �yciorysie przed wielu laty, kiedy oczywi�cie jeszcze nie wiedzia�am o Jego istnieniu.

Wojna 1939 r. sta�a si� dla mnie, jak dla ca�ego mego pokolenia, momentem zwrotnym i cho� oczywi�cie �y�am przedtem, to jednak to, co by�o przedtem, jakby si� nie liczy�o, bo co by�o przedtem? Taki sobie �yciorys dziewczyny z Lublinie. W domu, cho� bez bogactwa, to przecie� uprzywilejowana pozycja najm�odszego dziecka, kt�re wyra�nie rozpieszcza� zakochany we mnie ojciec. My�l�, �e to, co mi zostawi� m�j ojciec, mia�o znaczenie tak�e dla tego, co by�o potem.
Ojciec zostawi� mi dwie rzeczy. Jedno - to przyk�ad miary, g��boko maryjnej. Ojciec by� czcicielem Matki Bo�ej. W domu zawsze by�a w rogu pokoju Jej statua, przed kt�r� on si� modli� i �piewa� pie�ni maryjne; a tak�e chodzi� ze mn� po lasach, �eby dla Niej przynosi� �wie�e kwiaty.

Ta jego wiara w opiek� Matki Bo�ej nad �wiatem mia�a w sobie co� dzieci�cego. P�niej, ju� po wojnie, gdy umiera� na moich r�kach, w poniedzia�ek powiedzia� do mnie: „Nie, ja umr� w sobot�, bo przecie� Matka Bo�a przyjdzie po mnie". I tak te� by�o, �wiadomy i spokojny umar� w sobot�, �piewaj�c pie�ni maryjne, a gdy ju� �piewa� nie m�g�, to jeszcze na ma�ych organkach wygra� maryjn� pie�� ostatnim swoim tchnieniem.

A drugie, co mi zostawi� - i co na pewno mia�o tak�e znaczenie dla mnie - to mi�o�� do przyrody i wra�liwo�� na jej pi�kno. To w�a�nie z ojcem, odk�d pami�tam, chodzi�am po lasach i pag�rkach W okolicy Lublina. To z nim podziwia�am kwiaty i drzewa, zbiera�am dziwne korzenie i szyszki. Przynosili�my jakie� kwiaty, kt�re potem ojciec sadzi� w doniczce albo w ogr�dku. W domu by�o pe�no kwiat�w, kt�re ci�gle kwit�y, i wszyscy m�wili, �e ojciec ma szcz�liw� r�k� do kwiat�w, bo jemu co roku kwit�y nawet takie, o kt�rych pisano, �e kwitn� raz na par� lat. A mnie si� zdaje, �e on po prostu te kwiaty kocha�.

Tyle mia�am z domu. Mo�e jeszcze to, �e mi by�o „wszystko wolno". Nie pami�tam �adnych rygor�w ani ogranicze�. Szala�am w harcerstwie, ale poniewa� w szkole nie mia�am nigdy �adnych trudno�ci, nie potrzebowa�am czasu na odrabianie lekcji. By�am wolna i robi�am, co chcia�am. Tu� przed wojn�, w 1938 r., awansowa�am w dru�ynie harcerskiej do roli przybocznej dru�ynowej i gdy wybuch�a wojna, wpad�am od razu w gor�czkowy wir aktywno�ci.
Przez pierwsze dwa tygodnie wrze�nia 1939 r. w og�le nie wraca�am do domu. Wpada�am na chwil� mi�dzy jednym a drugim zadaniem, �eby tylko pokaza�, �e �yj�.

Dzieli�am dob� na trzy dy�ury: rano w Komendzie wojskowej, gdzie moja dru�yna prowadzi�a ��czno��, po po�udniu na Lipowej, gdzie zorganizowa�y�my kuchni� polow� dla uciekinier�w, a wieczorami i w nocy dy�ur jako sanitariuszka w napr�dce zorganizowanym szpitalu polowym w Bobolanum.
Ojciec chcia� mnie zatrzyma� w domu, ale wtedy mama, kt�ra w�a�ciwie ma�o wtr�ca�a si� w to, co robi�, powiedzia�a do ojca stanowczo: „Zostaw j� niech robi, co uwa�a, �e trzeba".
No i robi�am to, co uwa�a�am, �e trzeba.
Po upadku Polski od razu wpad�am w sie� konspiracji i znowu goni�am, znikaj�c na ca�e dni i noce, jako kurierka ZWZ (Zwi�zek Walki Zbrojnej). Z ca�ym przekonaniem z�o�y�am przysi�g� na r�ce druhny Marii Walciszewskiej, �e jestem gotowa odda� �ycie nie tylko za Polsk�, ale te� za utrzymanie tajemniej pracy konspiracyjnej. No i by�am przekonana, �e to s�uszne i �e to potrafi� i ja i inni.
Jak�e bogate w aktywno�� by�y tamte miesi�ce, kt�re poprzedzi�y moje aresztowanie. To aresztowanie by�o pierwszym zderzeniem z....nikczemno�ci� ludzi. Wpatrzona w bohatersk� wizj� obro�c�w Ojczyzny, wychowana w�r�d uczciwych i odwa�nych ch�opak�w z dru�yn harcerskich, bole�nie prze�y�am zaw�d. Dzisiaj widz� to inaczej, ale to, �e wtedy ci bohaterowie, bici, wydawali gestapowcom swoich przyjaci� - to wtedy zawali�o mi ca�y �wiat.
Aresztowali mnie z fasonem: sze�ciu doros�ych m�czyzn przysz�o po jedn� dziewczyn� w szarym harcerskim mundurku! A potem mocne ch�opisko w mundurze esesmana t�uk�o te m�odziutkie dziewczyny „Pod Zegarem" w Lublinie...

List 1

Kochani Moi: Dusiu i Andrzeju!
Pisz� nie tylko po to, aby uczyni� zado�� zesz�orocznej tradycji. Wycieczka by�a naprawd� b. udana, �wietnie „po ludzku" zaplanowana i przeprowadzona - a my�l� te�, �e i „z g�ry" �askawie pokierowana. Mo�e to wyda si� za wielkim dodatkiem do sprawy przecie� zwyczajnej, ale coraz bardziej ucz� si� takiej interpretacji zwyczajnych ludzkich spraw. Pragn� Wam bardzo podzi�kowa� za wszystko: naprz�d za to, co w�o�yli�cie w przygotowanie wycieczki. Dusiu, ja nigdy chyba jeszcze nie szed�em na �adn� wycieczk� tak precyzyjnie wyekwipowany: i �eby wszystko, i �eby nie za wiele (tj. nie za ci�ko). Potem - za przebieg. By�o mi dobrze i blisko. To ju� zreszt� powtarzanie tego, co m�wi�em. Rozwija si� chyba jaka� tre�� mi�dzyludzka, kt�ra dla mnie jest cenna. Rozwija�a si� wydatnie podczas wycieczki. Trudno tu wchodzi� na papierze w analiz� tej tre�ci, lepiej nawet, je�li si� j� zwolni od deklaracji, a pozostawi �yciu. Ta tre�� jest dla mnie, Dusiu, z jednej strony weryfikacj�, z drugiej za� „odkrywaniem". Jedno si� z drugim zbiega. Bardzo jestem Ci wdzi�czny za wielk� delikatno�� i zaufanie. I Tobie te�, Andrzeju.
Wi�cej nie pisz�. Z Krakowa wyjecha�em, jak wiecie, przy wspania�ym s�o�cu, a w Gda�sku wpad�em od razu w deszcz. Wczoraj te� by�a licha pogoda, ale dzi�ki go�cinno�ci gda�skiego gospodarza mog�em dobrze wykorzysta� dzie� na zwiedzenie tego i owego na wybrze�u. Widzia�em si� te� z Tereni� i jej mam�. Dzi� pogoda jest nieco lepsza, jutro wyruszamy w stron� kajak�w. My�l�, �e uda mi si� powr�ci� ok. 12 sierpnia (niedziela), mo�e nawet przed tym terminem. Bardzo serdecznie ca�uj� Wasze dzieci: Kasi�, Ani� i Bli�niaki - no i Was. Dusiu, B�g z Tob�. K.

VII [1962]
A potem, po wakacjach, ksi�dz biskup Wojty�a pojecha� do Rzymu. Wielkie spotkanie biskup�w - sob�r.
Oczy �wiata zwr�cone na Rzym.

List 2

Po wyje�dzie z Wiednia patrzy�em z ciekawo�ci� na g�ry. S�awny Semmring posiada istotnie wspania�� rze�b�. A jednak brakuje tym g�rom czego�, co posiadaj� nasze - cho�by te, kt�re tak dobrze znamy. S� za bardzo „wyczesane", brak im pewnej dziko�ci i �wie�o�ci. Szuka�em wzrokiem, gdzie by tutaj rozbija� biwak. Nigdzie specjalnie nie ci�gn�o. (7 X) // My�l�, �e najbardziej zdumiewaj�cy jest �w „osobisty" kontakt, jaki Pan B�g ma z tylu istotami. Osobisty - to znaczy kontakt osoby z osob�. W stosunkach ludzkich jest to mo�liwe tylko w ma�ym zakresie, a i tak jeszcze z trudem przychodzi cz�owiekowi wydoby� z tego ca�� osobow� tre��. Trzeba si� ni� cieszy�, to bowiem sprawdzian dojrza�o�ci, (8 X) // Ciesz� si� ni� bardzo! // Dzie� dzisiejszy by� pe�en refleksji. Wa�niejsza od refleksji jest modlitwa. Refleksja ma przewag� nad tym, „co si� nam my�li". Modlitwa przetwarza to, co si� nam my�li, w refleksj� i r�wnocze�nie j� przewy�sza. Chocia� mog�oby si� wydawa�, �e spisuj� jakie� aforyzmy - wiem, �e te my�li spotykaj� si� w r�nych punktach z faktami, nad kt�rymi nie spos�b nie my�le�. Przede wszystkim jednak trzeba je utrzymywa� w sobie na w�a�ciwym poziomie przy pomocy modlitwy. Wtedy s� w r�kach Bo�ych, nie przestaj�c by� naszymi, nawet bardziej jeszcze takimi si� staj�. (9 X) // Czuj� si� dobrze, nawet dzisiaj przesta�em za�ywa� witaminy - zrobi� przerw� 2-tygodniow�, jak to zaleca� docent, chyba �e zn�w poczu�bym si� kiepsko. Ale raczej do�� mi s�u�y, inaczej ni� przed laty, kiedy przez pierwszy miesi�c pobytu chorowa�em. Cz�sto my�l� o Twoim zdrowiu i o Kasi (10 X). Za Kasi� odprawi� Msz� �w. jak co miesi�c - o terminie jeszcze Was zawiadomi�. A co do Ciebie - zr�b tak, jak mi m�wi�a�, byle nie op�nia� tego, co potrzebne. Bardzo potrzebne jest Twoje zdrowe dla wielu ludzi, zw�aszcza dla najbli�szych. Ja si� te� do nich zaliczam. (11X) czcimy Macierzy�stwo Maryi - wspominam, bo Ci to z pewno�ci� wiele powie i przypomni. // 12 X by�em w Ostii u uj�cia Tybru do Morza Tyrre�skiego. To miasto, po kt�rego ruinach chodzi si� tak, �e mo�na odczyta� ca�e jego �ycie sprzed lat 2000, przemawia do mnie zw�aszcza wspomnieniem �w. Augustyna. Nie wiem, czy jest on Ci tak bliski, jak �w. Pawe�, kt�ry r�wnie� tu, w Ostii l�dowa� po swej podr�y jako wi�zie�. Jego (tj. Augustyna) walki mia�y charakter bardziej ideologiczny (doktrynalny), podczas gdy Paw�a przede wszystkim apostolski. W ka�dym razie znajdujemy w jego �yciu i dzie�ach takie uj�cie, tak� syntez� spraw Boga i duszy ludzkiej, jak ma�o gdzie indziej. Musi on byt bliski ludziom, kt�rzy id� do Boga poprzez niepok�j. // Najbardziej oczywi�cie chodzi o ten „pok�j g��bi", o kt�rym Pan Jezus powiedzia�, �e go „�wiat da� nie mo�e, bo go nie zna". Pok�j ten ��czy si� m.in. z jakim� gruntownym �adem serca. Ka�dy z nas w jakiej� mierze go nie ma - i ka�dy z nas musi go mie� w jakim� innym „wydaniu". Nie trzeba si� tak�e denerwowa�, o ile odczuwamy jego brak, bo mo�e go w nas by� wi�cej, ni� si� nam zdaje, a zde¬nerwowanie tylko skraca nam perspektyw� w�asnej g��bi. Przesy�am Tobie, Dusiu, i Andrzejowi, a tak�e dziewczynkom, zw�aszcza Kasi pozdrowienia, uca�owania i b�ogos�awie�stwo. Br

List 3

. + Kochani Moi!Dusiu i Andrzeju
Dzi� rano odprawi�em Msz� �w. o Twoje zdrowie. Czu�em, wewn�trzn� potrzeb� (l7 X). Potem by�em w g�rach alba�skich. Wsz�dzie tam doje�d�a si� samochodem. Widoki pi�kne: zbocza pokryte winnicami i drzewami kasztanowymi. Ale brak tego, co w naszych g�rach, „�ona natury". Tutaj ju� wsz�dzie wdar�a si� cywilizacja! M�j towarzysz, kt�ry wsz�dzie mnie wozi z dobroci serca, a tkwi tutaj ju� od kilku lat, m�wi, �e takie miejsca, gdzie czuje si� jeszcze natur�, bo cywilizacja ich jeszcze nie tkn�a zanadto, s� w Dolomitach na p�nocy. Natura i �aska: jak�e dziwnie spotykaj� si� one po pierwsze w cz�owieku, a po drugie dla cz�owieka w �wiecie zewn�trznym, w przyrodzie. „B�ogos�awieni czystego serca, albowiem oni Boga ogl�daj�". Czuj� si� dobrze - i cho� ju� tydzie� nie za�ywam niczego, nie odczuwam serca (19 X). Kiedy wspominam o moim zdrowiu, w�wczas zaraz my�l� o Tobie i Kasi. Ciekaw jestem, czy ju� mieszkacie w nowym miejscu, bo tam, gdzie dot�d - istotnie ciasno. Anusia z pewno�ci� ju� wr�ci�a i chodzi do szko�y. Nie przypominam o doktoracie, a raczej o doktoratach. Tutaj w wolnych chwilach zwiedzam ma�e fragmenciki bardzo szczeg�lnych zabytk�w: przede wszystkim ucz� si� z nich, jak chrze�cija�stwo spotyka�o si� ze �wiatem staro�ytnym. Przyroda jest bardzo ciekawa, ale chyba jeszcze ciekawsze to, co si� dzieje w cz�owieku. I w�a�nie to, co si� dzieje w cz�owieku, najbardziej polecam Chrystusowi i Jego Matce (22 X). Dzisiaj (24 X) dzie� �w. Rafala Archanio�a: odprawi�em Msz� �w. za Kasi� i jej biedn� g��wk� - �eby by�a zdrowa. Wiele my�li nasuwa si� w tym dniu w zwi�zku z tym, co czytamy w brewiarzu i mszale. Przeczytaj sobie najlepiej ca�� Ksi�g� Tobiasza ze Starego Testamentu. Po po�udniu przyszed� list od Was. Widz� z niego, �e jeszcze nie dostali�cie listu, kt�ry wys�a�em do Was 12 (lub 13) bm. - a Wasz jest wys�any 19. Mam nadziej�, �e lada dzie� nadejdzie. Czyta�em z uwag�. Dobrze, �e Marianek pomaga. Ja te� jestem przekonany, �e wszystko jest dobrze. Martwi� si� tylko tym, �e sprawa z mieszkaniem si� przewleka - no i Twoim zdrowiem. Chyba niedobrze, Dusiu, �e jeste� tak bardzo za�atana i bez reszty zaabsorbowana ludzkimi sprawami - chocia� to zawsze tak by�o. Jednak miarkuj: potrzeba Twoich si� dla ca�ej czw�rki i z pewno�ci� dla wielu jeszcze innych ludzi. 27 X. Wczoraj przyszed� Tw�j list z �yczeniami Kasi i Ani. Ogromnie si� ucieszy�em rysunkami dziewczynek i pami�ci�. Ca�uj� je najserdeczniej - a o zdrowiu Kasi wci�� my�l�. Martwi� si� tym, co piszesz, ale nie trac� nadziei. Bardzo jestem wdzi�czny Marianowi za to wielkie zrozumienie i dobro� dla Ciebie: z listu przebija ton wewn�trznego uspokojenia, co si� zaraz przenosi i na system nerwowy. Marianek chyba dobrze wymierzy�: „Wej�cie na G�r� Karmel" x. Jana od Krzy�a istotnie wiele t�umaczy,
r�wnie� gdy chodzi o sfer� naszej psychiki - ale przecie� dusza to nie tylko psychika. Cz�owiek ca�y idzie do Boga tak jak jestem przekonany, �e Ty idziesz - i �e jeste� prowadzona. Ciesz� si�, �e mog� w tym bra� udzia�. Wszyscy sobie wzajemnie pomagamy na tej drodze, cho� cz�sto nie wiemy nawet, jak i kiedy. Wczoraj po przepisanych 2 tygodniach rozpocz��em zn�w za�ywa� witaminy, tak jak mi je zawsze dawa�a�. 30 X. Przyszed� jeszcze jeden list wys�any z my�l� o rocznicy moich �wi�ce�. Dzi�kuj� Ci, �e o tym tak dobrze pami�tasz. To, co napisa�a�, mnie r�wnie� pomo�e w prze�yciu tego dnia, w kt�rym Pan B�g okaza� mi tak wielk� �ask�. Istnieje jaka� analogia mi�dzy t� �ask� a �ask� narodzin. Poniewa� b�d� 3 dni przerwy, zamierzam od 1 do 3 odprawi� rekolekcje, kt�rych nie mia�em czasu odprawi� w Polsce. Wiadomo�ci o Was i o Dzieciach w ostatnim li�cie by�y raczej uspokajaj�ce. �ycz� Ci tego najg��bszego pokoju ducha. I bardzo serdecznie Was Obojga z Andrzejem pozdrawiam i ca�uj� razem z Dzie�mi. B�ogos�awie�stwo z Wiecznego Miasta.
Br.

Basia · Miejscowosc: Warszawa

Dziekuj� za piekn� lektur�.....
Basia

ania · ania Miejscowosc: Bonstetten

W swojej trosce o rodzin� Wandy P�tawskiej nasz jeszcze nie papie�, ks. Karol Wojty�a, by� tak bardzo ludzki, serdeczny, delikatny i rozumiej�cy, normalny- w sensie nie oddalenia w mistyk�, ale dobrej blisko�ci i zatroskania. Jak rozumiem z na razie fragmentarycznej lektury ( mam nadziej� naby� ksi��k� w Polsce podczas wakacji), daj�c siebie w przyja�ni, i sam z niej czerpa�. I w tym te� zawiera si� to, co mam na my�li pisz�c, �e by� tak bardzo ludzki. Innymi s�owy - wyznawa� wiar� w Boga znaczy - by� blisko ludzi, dawa� im swoj� wnikliw� uwag�, modli� si� za nich, wspiera� ich nadzieje.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Fragment II.

Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

31 X �roda 1962

Pani doktor nie powiedzia�a mi diagnozy wprost. Widzia�am, �e nie mia�a odwagi. Powiedzia�a opisowo: na wysoko�ci 13 cm twardy, okr�ny naciek z owrzodzeniem - �r�d�o b�lu!
C� mog� powiedzie�? Moje przypuszczenia okaza�y si� trafne. Jestem zaskoczona nie tyle diagnoz�, ile w�asnym spokojem. Powiedzia�a mi jeszcze, �e mimo wszystko to mo�e by� naciek zapalny, a nie koniecznie nowotworowy. Ale ja wiem, �e naciek nie jest zapalny. Nie mam temperatury i b�le nie s� ci�g�e.
Rak.
Jestem spokojna, a mo�e to b�l badania os�abi� moje reakcje?
Od lekarki wysz�am na Planty i spacerowa�am godzin�. Ostatnie z�ote li�cie... Nagle wszystko nabra�o innego znaczenia i r�wnocze�nie wszystko straci�o zna¬czenie. Co mam teraz robi�? Co jest najwa�niejsze? Jak prze�y� te dwa, najwy�ej trzy lata? Uk�ada�am plan pracy, ci�gle zaskoczona moim spokojem.
Spotka�am J�zka, zapyta�: „Czemu jeste� �miertelnie smutna?". Roze�mia�am si� i odpowiedzia�am. „Nie smutna, tylko zamy�lona".
Ale u�wiadomi�am sobie, �e ma�e maj� dopiero 4 lata! I nagle zdecydowa�am, �e wezm� urlop bezp�atny i sp�dz� reszt� �ycia z dzie�mi, �eby co� zapami�ta�y z matki, zanim zabierze mnie przed�u�one rakowe konanie!
Twarda jest ta moja rzeczywisto��. Musz� zacz�� jako� ten nowy etap �ycia! W oczach mam g�ry, nasze biwaki. Wszystko to za mn� - a przede mn�? Ale nie ma we mnie buntu.
Cia�o moje te� nabiera innego znaczenia, inaczej si� liczy.
Jaki� inny sta� mi si� �wiat! Do g�ry nogami! Wszystko przewr�cone. Nie p�acz�, ale narasta pewna apatia. A mo�e w�a�nie nic nie robi�, bo po co? Nic mi si� nie chce.

1 XI czwartek, wielka rocznica!

Usi�uj� trzyma� si� tej tre�ci, ale my�li same wracaj� do dnia dzisiejszego! Nie posz�am na cmentarz, nie mia�am si�y, ci�gle wydawa�o mi si�, �e musz� wybra� miejsce na m�j gr�b! Walcz� z ogarniaj�c� mnie bezwolno�ci�, kt�rej nikt nie dostrzega. Sko�czy�am 41 lat �ycia. Du�o, ale ma�o, �eby umiera�!

3 XI sobota

A jednak jestem spokojna, cho� ten spok�j graniczy z ot�pieniem. Nie bior� �rodk�w przeciwb�lowych. Ostry b�l mego cia�a ma jakie� dziwne znaczenie. Oczyszcza? Znosz�. Nikt nie wie, cho� co chwil� kto� pyta: „Czemu� taka blada?". Zatajony l�k w oczach Andrzeja. Ok�amuj� go, k�ami� swobodnie i g�adko: „Nic mi nie jest!".
Powiedzia�e�, �e Pan B�g zawsze daje cz�owiekowi tyle si�y, ile mu trzeba. Pan B�g jest blisko mnie. Nie odwracam si� od Boga. Wiem, �e jest Mi�o�ci�. Usi�uj� chcie� dla siebie tylko tego, co On sam chce. Jest Mi�o�ci�, nie mo�e mnie skrzywdzi�.
Ale brak mi tej pe�nej ufno�ci, musz� si� modli� o ufno��, bo mi jej brak!

7 XI �roda

Wyka�czam planowo wszystkie pozaczynane sprawy. Polecia�am do Warszawy samolotem - widz� wszystko ostrzej ni� kiedykolwiek: to jasne s�o�ce powy�ej, a start przez ciemne chmury! Wa� chmur przy starcie wydaje si� niesko�czony, a to wy�ej s�oneczne niebo jest niespodziank� - nie do wiary. We mnie tak samo - ciemne chmury i trudno uwierzy�, �e poza nimi jest s�oneczne �wiat�o! Bo ja z do�u tego nie widz�.
Wraca�am z Warszawy poci�giem nocnym, kt�ry mia� katastrof�! Wykolei�a si� lokomotywa i wyskoczy�y z toru dwa wagony. M�j nie, a w�a�nie wsiadaj�c, mia�am zamiar wej�� do jednego z tych wykolejonych, w ostatniej chwili „dlaczego�" zmieni�am zamiar i posz�am dalej.
My�la�am znowu o �mierci: taka bliska, tak stale u drzwi, taka stale mo�liwa... Nawet mia�am pokus� zgin�� w tej katastrofie. Unikn�� b�lu i kalectwa. Ale o tym trzeba przesta� my�le�, niech to zejdzie w g��b, w cisz�, gdzie jeste� tylko Ty, Bo�e! Nie, nie czekam na �mier�, jednak podejmuj� �ycie i na nie si� godz�, na takie, jakie b�dzie! Fala zaufania spoza mnie i staj� si� bardziej pogodna.
Andrzej wieczorem spojrza� na mnie i nagle rozp�aka� si�: „Co ci jest, jeste� tak strasznie mizerna? Powiedz, nie ukrywaj przede mn�". Wybuchn�am �miechem. Uspokoi� si�. Wiem przecie�, �e czeka� uspokojenia, a nie prawdy.
O Bo�e, Bo�e m�j! Czy ja wiem, co to znaczy umrze�? Mam przed sob� ca�e moje �ycie i ostatnie tygodnie. Czy jestem przygotowana na �mier�, czy to w�a�nie jest przygotowanie? Spotkanie z Bogiem - tego sobie cz�owiek nie mo�e wyobrazi�! Te dni, kt�re mi zosta�y, chc� prze�y� jak najlepiej. Jak? Napisa�e� mi o modlitwie i jej przewadze nad refleksj� - mo�e wi�c zamkn�� si� gdzie� i modli� si� u; ciszy?
P�acz Andrzeja ujawni� mi jedno: je�eli b�d� jakiekolwiek szans� przed�u�enia �ycia, szans� jakiejkolwiek operacji, musz� si� zgodzi�. To nic, �e b�dzie to jaki� czas �ycie kalekie. Dla niego lepiej, �ebym by�a �ywa jak najd�u�ej.

Zrozumia�am to i podj�am decyzj� od razu - zgodz� si� na operacj�, cho� przecie� wiem, jak to b�dzie - anus praeternaturalis (sztuczny odbyt).
Znowu cia�o dochodzi do znaczenia, moje cia�o. Ja wiem, co to znaczy, zbyt dobrze to wiem, jestem przecie� lekarzem! Jak�e chcia�abym nic na ten temat nie wiedzie�! Ale wszystko, co dzia�o si� z moim cia�em, co jest moj� histori�, nabiera nowego znaczenia - „koronkowa robota Opatrzno�ci!". Cia�o zmia�d�one zabiegiem chirurgicznym, kalekie, wstr�tne, z tym zapachem, z tym workiem pe�nym ka�u!
Jezu, widz� to tak jaskrawo, �e boli samo przeczucie. Znowu ogarnia mnie l�k. Boj� si�, boj� si�, boj� si�... Nie �mierci, ale kalectwa. B�g zbli�a si� do mnie w spos�b, kt�rego nie umiem znie��!
Panie, nie doros�am do tego krzy�a, takiego krzy�a!
Nie chc�, nie chc�, nie mog� tego przyj��!
Jak�e jaskrawo widz� swoj� n�dz�.
No i tak� siebie pokazuj� Bogu!
Noc. Nie mog� spa� i szkoda mi czasu na spanie. Boj� si�, ale jednak zarazem narasta we mnie poprzez l�k spok�j. Jak to mo�liwe? Na kanwie l�ku i niepokoju spok�j! „Pok�j m�j daj� wam!".
Narasta we mnie skupienie i jakby lekkomy�lne zaufanie wbrew oczywisto�ci, wbrew wszystkiemu. Co� we mnie si� boi i zarazem co� ufa; co� jest g��bi� spokoju i co� we mnie ginie z niepokoju! Rozdarcie - co� podejrzenia najgorsze i co� we mnie ufa, spodziewa si�... Czego? Cudu?
Bo�e, pom� mi scali� si� u; pe�nej ufno�ci - Bo�e Wszechmocny!
Jest we mnie potrzeba integracji.
Noc wydaje si� przed�u�ona!
Ale co� si� ze mn� dzieje i co� si� we mnie dzieje. Jestem jakby w innym wymiarze, jakby oderwana od wszystkiego, a zarazem to oderwanie niczemu nie przeszkadza - przeciwnie, pracuj� szybciej i dok�adniej. Nie umiem tego wyt�umaczy�, ale od momentu, kiedy mam poczucie, �e mam bardzo ma�o czasu, przesta�am si� spieszy�. Mo�e dlatego, �e inna jest teraz we mnie hierarchia warto�ci.
Inaczej tak�e uczestnicz� we Mszy �w. Oderwana od �ycia i zarazem przybli�ona, trudno to wyja�ni�. A jak ka�dy ksi�dz prze�ywa Msz� �w.? Tajemnica kap�a�stwa spotyka si� z tajemnic� Ofiary, Mszy �w. Usi�uj� zrozumie�, co si� dzieje na o�tarzu, uchwyci� w�a�ciwe proporcje. Jak�e bardzo kap�an musi oderwa� si� od siebie i od wszystkiego, �eby wej�� w tamten wymiar, jakby przej�� na drug� stron�, w tamt� rzeczywisto�� Bo�ej M�ki?
Musi wszystko odda�, „wszystko straci�, �eby wszystko zyska�". Gdy B�g sam oddaje si� w r�ce cz�owieka, c� mo�e z tego wielkiego misterium poj�� zwyk�y cz�owiek? My�l� o tym i my�l� i ta proporcja uderza mnie - ten pr�g w cz�owieku.

Wiem, wiem, to wszystko nie na moj� miar�, ponad mnie, a jednak tak�e dla mnie, a jednak tak�e me mnie.
Powiedzia�e� o mnie przed wyjazdem: nowo urodzone - stworzenie Bo�e na nowo urodzone przez t� w�a�nie tajemnic�.
Spok�j w niepokoju.
Ksi�dz Marian Jaworski da� mi r�aniec z wod� �miecon� z Lourdes, ale ja nie modl� si� o zdrowie, nie potrafi�.
Czekam - czekam na Twoje po�rednictwo. Ale nagle pomy�la�am, �e zanim te napisane przeze mnie teraz s�owa dotr� do Ciebie, mnie mo�e ju� tu nie b�dzie. I zat�uk�o mi si� serce l�kiem.
Ach, jakie� we mnie napi�cie �ycia, kt�re ucieka! Jaki napi�ty ten m�j spok�j, a jednak staram si� redukowa� si�� prze�ycia i odnajdywa� jego g��bi�, prost� i jednoznaczn�.

9 XI pi�tek

Siedemnastego, w dniu, w kt�rym ostry b�l ujawni� mi diagnoz�, odprawi�e� Msz� �w. o moje zdrowie.
Dzi� po raz pierwszy ostre b�le wyst�pi�y w dzie� (dot�d by�y tylko w nocy) w tramwaju. Przysiad�am, ledwo widzia�am, co si� dzieje ko�o mnie, ale stan�a przy mnie stara kobieta, uporczywie wpatruj�c si� me mnie. Spojrza�am na ni�, ona powiedzia�a: „Jest pani m�odsza, chyba pani mnie pu�ci na to miejsce". Powiedzia�am: „Oczywi�cie" i wsta�am - B�g rwie, jakim wysi�kiem woli, z b�lu by�o mi s�abo i ciemno m oczach.
Ale by�o dla mnie naprawd� oczywiste, �e wsta�am, �e mia�am wsta�, cho� doko�a siedzia�o pe�no m�odych ludzi!
Jestem znu�ona, ale spok�j me mnie narasta i mimo wszystko m�wi� Magnificat.

10 XI sobota

A w�a�ciwie ju� niedziela. Jest trzecia nad ranem. Czytam Ksi�g� Tobiasza. B�g si� do mnie zbli�a, ale faluje we mnie l�k. Ma�o sypiam, nawet gdy b�l ust�puje, szkoda mi czasu na spanie, ma�o go mam przed sob�. Narasta blady, deszczowy �wit

12 XI poniedzia�ek

Przeprowadzka i zwi�zany z tym zam�t doskonale maskuje m�j stan. Nikt si� nie domy�la, jak mnie boli, a ja z coraz wi�kszym trudem chodz�. Praca fizyczna, konieczna przy przeprowadzce, jest na pewno ponad moje obecne si�y! Ale czy to nie wszystko jedno?
Andrzej m�wi: „Jeste� rozdra�niona". Mam ochot� powiedzie�: „Nie jestem rozdra�niona, tylko strasznie mnie boli" - ale milcz�.
Ca�� noc nie spa�am z b�lu, teraz jeszcze le��, nie mam si�y wsta�. To trzecie pi�tro przera�a mnie. Takie wysokie, ka�dy krok boli. Jest co� bardzo trudnego w prze�yciu b�lu fizycznego, trudnego do zniesienia i jeszcze trudniejszego do zrozumienia.
A jednak wiem, �e to musi mie� sens. B�l nie mo�e cz�owieka niszczy�, nie mo�e zniszczy�, przecie� pochodzi od Boga, jak wszystko. Nie, to nie tak, nie wiem... ale jakie to mo�e by� dobro, taki nieludzki b�l?
Nie mog�. Bo�e, Bo�e m�j!

Musz� jednak bardzo zaufa� i musz� trwa�. M�j b�l musi by� potrzebny, ale ja teraz tego nie widz�. Mo�e to kara? Poena! (kara)
Jaka� bezwzgl�dna ta rzeczywisto��!
Godz� si� na wszystko. Czy naprawd� na wszystko? Nie�mia�o dodaj�: ale chc� „za to", �eby kochanego cz�owieka nic nie bola�o. Ale z Panem Bogiem przecie� tak nie mo�na „handlowa�" - „za to".
Moje cia�o, moje odkupione, odnalezione cia�o. Mi�o�� cia�a, mi�o�� do cia�a. Bo�e, czego Ty chcesz ode mnie? Pr�ba. Nie my�la�am, nie spodziewa�am si� takiego dalszego ci�gu... Moje cia�o. Upokorzone.
Dziwna relacja mi�o�ci i cierpienia, glorii i upokorzenia! To musi mie� sens, kt�rego nie umiem odkry�! A Ty ci�gle powtarzasz: Uczestniczymy w Bo�ej mi�o�ci. Czy mam prawo modli� si� o zdrowie, skoro B�g dla mnie przeznacza b�l i chorob�? Czy mo�na modli� si�, �eby nie by�o b�lu, je�li przyjmuje si� jego sens? Nie wiem, nie chc� nic po swojemu, jestem gotowa przyj��. Czy jednak wszystko?
Wydaje mi si�, �e tak, ale boj� si� siebie. B�l mo�e zapanowa� nad cz�owiekiem! Bo�e, b�d� wola Twoja, zgadzam si�, ale boj� si� reakcji ma�ego ludzkiego serca.
Jednak trwam. Boli, no to co? Boli i ju�. W�a�ciwie b�l jest prosty! Rozpaczliwie szukam jego sensu: krzy�, relacja do Jego m�ki - „za wielki wiatr na moj� dusz�". B�g przecie� nie handluje mi�o�ci� i nie ka�e sobie za ni� p�aci�, a jednak jest ta cena Bo�ej zap�aty, cena Bo�ej krwi. To musi by� jako� inaczej.
Bo�e, daj mi poj�� krzy�!

Nie rozumiem. Mo�e to jest troch� tak, jak przej�cie przez ogie� na drug� stron�? �mier� - czeka mnie, oczywi�cie!
Jest me mnie ogromne napi�cie wysi�ku, �eby to poj�� - nie mog�. By�am dzieln� m�od� dziewczyn�, a przecie� to nie o tak� dzielno�� teraz chodzi. To jest pr�ba - czego? Mi�o�ci? Wiary? Ufno�ci?
Jestem s�aba, co dzie� s�absza, kr�ci mi si� w g�owie, ko�cz� z po�piechem wszystko, co pozaczynane. W po�piechu, ale bez po�piechu!
Same paradoksy!

List 4

+ Droga Dusiu!

Wczoraj (9 XI) otrzyma�em Tw�j list z rozpoznaniem bada�. To, co odpisuj�, jest tylko cz�stk� tego, co mi si� u�wiadomi�o. W tej chwili staram si� przede wszystkim rzecz ca�� ustawi�. Twoje przekonanie, �e jest nowotw�r, nie zosta�o wprawdzie potwierdzone, ale mo�na je przyj��. Chodzi o to, co dalej robi�. I tutaj, Dusiu, pragn� Ci�, tak jak umiem, zmobilizowa� do walki o Twoje zdrowie i �ycie. Widzisz, masz za sob� straszliwe do�wiadczenia Ravensbruck, masz szereg ci�kich porod�w i wyczerpuj�c� prac�, ale dopiero co sko�czy�a� 40 lat, masz czworo ma�ych dzieci i Andrzeja. Dusiu, jest jeszcze cos wi�cej - jaka� misja czy powo�anie, kt�re jest rzecz� rzadk�, jakie� szczeg�lne do�wiadczenie cz�owieka oparte na samo-do�wiadczeniu. Chodzi o to, aby tymi warto�ciami jak najd�u�ej s�u�y� innym, cho�by nawet nie w takim zakresie ilo�ciowym, ale tutaj przede wszystkim jako�� jest wa�na.
To, co pisz�, wyp�ywa z modlitwy. Obowi�zek walki o �ycie i zdrowie nie sprzeciwia si� w niczym owemu oddaniu si� Panu Bogu do dyspozycji, kt�re znajduj� jako nut� dominuj�c� w Twoim li�cie. Je�eli wol� Bo�� po wyczerpaniu wszystkich �rodk�w b�dzie co innego, w�wczas ta dominuj�ca postawa jest w pe�ni aktualn�, przedtem nie. Owszem, jest wr�cz niegodna z wol� Bo��. I prosz� Ci� przez wszystko, przez co mog� Ci� prosi�, aby� w ten spos�b podchodzi�a do ca�ej sprawy.
B�dzie to wa�ne, gdy zajdzie - a jest prawdopodobna - mo�liwo�� operacji.
Zdajesz si� z g�ry j� odrzuca� i przekre�la�, piszesz: „do�wiadczenie medycyny uczy, �e cz�sto zabieg przyspiesza". Pr�cz tego nie chcesz si� przez ten zabieg sta� „kalek�" i bierzesz pod uwag� Andrzeja. Oczywi�cie, ja nie wiem dok�adnie, o jaki zabieg chodzi - my�l�, �e o usuni�cie nowotworu -ale s�dz�, �e mo�liwo�� takiej operacji musi by� szczeg�owo i wnikliwie wzi�ta pod uwag�. To zale�y od rozpoznania i wskaz�wek specjalisty. Ale dzisiaj mi jeszcze powiedziano, �e taki nowotw�r mo�e by� zoperowany, nie zostawiaj�c �adnych �lad�w. Wobec takiej mo�liwo�ci wszystkie inne opory (o kt�rych wiem) musz� odpa��.
Modl� si� za Ciebie. Zaraz wczoraj rozpocz��em tak jak potrafi� - a poniewa� niewiele potrafi�, wi�c prosz� i b�d� prosi� innych. Dzi� rano odprawi�em Msz� �w. w tej wa�nej intencji. I Ty tak�e m�dl si� nie tylko o ca�kowite poddanie Bogu, ale tak�e o zdrowie. Pisz� - tak jak chcia�a� - w li�cie do Mariana. Jestem mu bardzo wdzi�czny za to, �e Ci pomaga w trudnych chwilach. Jest bardzo dobry. My�l�, �e jednak Andrzej musi si� dowiedzie� - mo�e jeszcze nie w tej chwili - mo�e po 14 bm., ale pozostawianie go poza zasi�giem tej sprawy, pozostawianie go w nie�wiadomo�ci poza tym, �e jest niemo�liwe, by�oby chyba jak�� krzywd�.
Wczoraj by�em bardzo przybity. Dzi� po informacji na temat ewentualno�ci wyleczenia troch� si� ockn��em. Przede wszystkim jednak trzymam si� modlitwy. Bardzo serdecznie ca�uj� Ciebie, Dzieci, Andrzeja. Licz� jeszcze na telefony.
PS Przeczytaj ten list Marianowi. Br.

14 XI �roda, godz. 19.00

Operacja? A po niej kalectwo - czy tak?
My�l� nad decyzj�, musia�am powiedzie� Andrzejowi. Bardzo p�aka�, ale powiedzia�: „To po to, �eby�my byli bli�ej".
B�l teraz ju� jest ci�g�y, bez oddechu! Nie opuszcza mnie. Twoja gor�ca modlitwa prowokuje mnie, modl� si�, jak umiem. Oddaj� sw�j los w Bo�e r�ce, �ycie moje i wszystko we mnie!
Podj�am decyzj� - pan docent jest moim przyjacielem, zgodzi� si� operowa�, poca�owa� mnie dwukrotnie w r�k� i zakl��: „Cholerny �wiat". Jest wzruszony, wiem, a ja jak g�az. Zdecydowa�am. Omawiam z nim sprawy teoretycznie, jak gdyby to nie o mnie mowa, ale o moim pacjencie. W lustrze zobaczy�am, jak bardzo schud�am przez ostatnie trzy tygodnie.
Obiecali ekstra narkoz� - u�miechn�am si�! Pan docent chce operacji jak najszybciej, w poniedzia�ek. Mam trzy dni!
Jezu, jak si� boj�. Pod mask� spokojnego u�miechu boj� si� operacji, okaleczenia, b�lu, �mierci - wszystkiego! A mego l�ku nikt nie widzi, widz� w lustrze moj� u�miechni�t� twarz. Andrzej stoi obok. Nagle staje mi si� drogie moje cia�o i �ycie. Nagle szkoda mi �ycia.
Bo�e, nie prosz� o nic szczeg�lnego, ale we� mnie w swoje �wi�te r�ce... Zmi�uj si�!

***
A teraz jest noc i czuj� si� tak strasznie sama i tak strasznie opuszczona, i jestem tak strasznie przera�ona. Zegar na wie�y teraz bije trzeci�.
Wszyscy �pi�, a ja p�acz� jak dziecko i jak ma�a dziewczynka rozmazuj� �zy ku�akiem! Nikt nie widzi moich �ez, tylko Ty, o Bo�e!

16 XI pi�tek

Przera�enie narasta mimo woli. Coraz trudniej mi to ukry�. Pr�ba zaufania losu nie ma ucieczki, jako� si� z tym godz�.
Nigdy z takim wysi�kiem nie odmawia�am „Ojcze nasz”. Nigdy „b�d� wola Twoja" nie by�o tak trudne!

17 XI sobota

Po badaniach. Cz�owiek obracany jak rzecz, moje cia�o, moje odnalezione cia�o, jak�e brutalnie traktowane. O Bo�e, czy ci ludzie wiedz�, co czyni�? Dno upokorzenia - ratowa�a mnie tylko my�l, �e moje cia�o jest w Bo�ych r�kach, w Bo�ych oczach. Nago�� bezwzgl�dna. Brutalne obce r�ce, oczy obce.
Powiedzieli, �e jest jeden procent na sto, �e mo�e to nie rak. Po co tak m�wi�, chyba lepiej milcze�!

18 XI niedziela rano, �wita

S�oneczny jasny dzie�, niebo bez chmurki. Jaki� w tym s�o�cu porannym pi�kny ten krakowski Rynek: wie�a w s�o�cu, korona l�ni, niebo czyste. Niebo... gdzie jest niebo?

19 XI poniedzia�ek

Za chwil� id� do szpitala na operacj�. Ten zeszyt zostanie tu. �lad, mo�e to ostatnia kartka?
A w nocy bola�o mnie tak, �e ju� nie waha�am si�, wol� wszystko ni� taki b�l! Tylko �e operacja nie oznacza ko�ca b�lu! B�l niezno�ny przygotowuje cz�owieka do �mierci, czyni j� wr�cz upragnion�, jak wyzwolenie! B�l w�a�nie odbiera �yciu ca�� atrakcyjno��, b�l u�atwia �mier�.

20 XI wtorek

Onkologia. Jaki� straszny jest ten oddzia�, opu�ci�a mnie ca�a odwaga i m�stwo.
Samotno��. Id� w t� moj� samotno��, a s�o�ce gor�ce jak w lecie, a mnie zimno - dreszcz!
Ju� nie o�mielam si� modli�. Te wszystkie rakowate kobiety tutaj modl� si� gor�co o cud zdrowia. Kondukt umieraj�cych kobiet w zrywie modlitwy o cud, kt�ry nadej�� nie mo�e!
Sam B�g nie mo�e uzdrowi� wszystkich chorych! �mier� stoi tu�. Jestem tu najm�odsza, rak jest chorob� starych ludzi.
Te stare kobiety s� straszne, same o tym nie wiedz�, jak s� okrutne. Podczas wizyty lekarskiej, gdy lekarz zapyta� mnie o dat� urodzenia, jedna z nich powiedzia�a: „Ja przynajmniej do�y�am 70 lat". Patrz� na mnie zach�annie i m�j wiek jest im pociech� i s� rade, �e moja operacja b�dzie ci�sza ni� ich! Grzej� si� t� my�l�, pocieszaj� si�, �e nie s� w najgorszej sytuacji, bo dzi� tu moja jest najgorsza. Wiem, m�wi� mi to wszystkie spojrzenia ca�ego personelu. Ale ju� nie p�acz�, p�aka�am w nocy, teraz jestem jak g�az, nawet jestem cyniczna.
Ale te badania. Medycyna odhumanizowana. Przecie� r�nych bezwzgl�dnych gest�w mogliby mi oszcz�dzi� ludzie bez serca i bez taktu - niby dobrzy lekarze!
A �aden z nich nie powie serdecznego ani ciep�ego s�owa. Tak samo piel�gniarki, na�laduj� ostry ton, jak po szkle! Jestem przerzucana jak rzecz, moje cia�o - jak obce!
Przerzucaj�, obna�aj� bezwzgl�dnie, dotykaj� brutalnie, niepotrzebnie, bez �ladu delikatno�ci. Biedne moje cia�o pokrzywdzone, cierpi. Cierpi moja dusza nad tym upokorzeniem cia�a.
Stacja Drogi krzy�owej, gdy Chrystus z szat obna�ony... Teraz dochodzi do mnie �wiadomo��, ca�a prawda tamtego do�wiadczenia! Prawda M�ki Chrystusowej.
Wlewy, rektoskopie, brutalnie wykonywane. Boli nieludzko, ale b�l nikogo nie obchodzi, jest oczywiste, �e musi bole�, to nie jest ani wa�ne, ani interesuj�ce, �e boli. Ich to nie obchodzi. To przecie� tylko mnie boli! B�l jest rzecz� zwyk��, banaln� na tym oddziale, c� z tego, �e m�j?! Upokarzaj�ca nago��.
Tego nie mo�na zrozumie�, p�ki si� tego nie prze�yje, to si� musi do�wiadczy�, �eby w pe�ni zrozumie� - to dno upokorzenia.
To nie wtedy by�a noc! To teraz jest noc! Noc w szpitalu. Teraz wiem, co to samotno��, co to g��bia, ale teraz te� wiem, co to blisko��! Weryfikacja znacze�!
Zbita, zmia�d�ona... Jutro ostatnie badania, pojutrze zabieg!

22 XI czwartek

Jestem jak uderzona, nie mog� siebie odnale��. Boj� si� powiedzie�, co si� sta�o, boj� si� rzecz nazwa� po imieniu. Najpierw wracam do wczorajszego dnia - to prostsze. Dzie� by� straszny: gromada obcych, bezwzgl�dnych os�b, ostatnie przygotowania do zabiegu - znowu traktowanie, jakbym nie by�a cz�owiekiem - i potem ten szok. Badanie ostateczne, ostatnia rektoskopia wykaza�a zupe�nie co innego.

Najpierw zdumia�o mnie, �e mnie nie boli. Z pocz�tku my�la�am, �e dali mi co� przeciwb�lowego, ale wziernik wykaza� g�adkie pole. Owrzodzenie, kt�re wczoraj by�o, znikn�o, nie ma go, zosta�a lekko zar�owiona po �wie�ym zagojeniu �luz�wka. Nie mam raka. Nie b�dzie �adnej operacji, zw�enie ust�pi�o, b�le znik�y, nie boli mnie nic.

Jestem jeszcze w szpitalu, bo lekarka nie mo�e w to uwierzy�. Chc� powt�rzy� badanie. Czy mi si� �ni?
Nie �miem powiedzie�, �e to cud, odsuwam t� my�l - boj� si� jej. Patrz� na moje wychudzone cia�o z nowym napi�ciem. Cia�o terenem dzia�ania ducha, Ducha �wi�tego. Nie, Bo�e, ja nie mog� o tym tak zwyczajnie my�le�. Cudowne uzdrowienie - przecie� to mnie tak nieprawdopodobnie zobowi�zuje. Ja nie mog� tego przyj��. Odsuwam t� my�l. Ja nie modli�am si� o zdrowie, to nie ja oprosi�am!

Andrzej od�y� - zamiast rozpada� si� rakowato, moje cia�o zagoi�o si� bez �ladu. W tempie po ludzku niemo�liwym. Teraz ogarnia mnie znowu l�k - ogromny l�k przed Bo�� wszechmoc� i przed konsekwencjami Bo�ej mi�o�ci. Co b�dzie ze mn� dalej? Dr�� ca�a dr�eniem duszy. Sk�d mi to, Panie? Cia�o moje nagle staje si� dziwnie drogie, bezpo�rednio przynale�ne do Boga. Powiedzia�e� tak w�a�nie. Panabogowe, nowo narodzone!
C� ja mog� my�le�? Zamiast wdzi�czno�ci jest me mnie ten nieopanowany l�k. Timor De i - boja�� Bo�a. Przecie� ja nikomu nie mog� powiedzie�, �e jestem cudownie uzdrowiona, ale mnie to stygmatyzuje na ca�e �ycie!
Bo�e, daj mi prostot� wdzi�czno�ci! Bo�e, daruj brak wdzi�czno�ci. Bo�e, nie opuszczaj mnie!

24 XI sobota

Noc - jestem zdrowa, ale zupe�nie przesta�am spa�. Noc w noc czekam na b�le, kt�re nie nadchodz� i to mnie przera�a. Gdy Chrystus czyni� cuda, ludzie byli przera�eni, teraz to rozumiem, musieli si� ba�.
Jest mi strasznie ci�ko, brzmi to jak paradoks. Gdy czeka�am na operacj�, kalectwo, mo�e �mier�, narasta� m�j niepok�j. Tamto by�o trudne, ale zrozumia�e, to niezrozumia�e przera�a - jest ponad poj�cie, zburzy�o wszystkie moje koncepcje.
B�g robi ze mn� co chce - nigdy tak jaskrawo nie czu�am swojej zale�no�ci od Boga. To wszystko, co nas otacza, jest w Jego r�kach. Jest we mnie co� jak sprzeciw, chc� zachowa� co� swojego. Mia�am sw�j b�l, swoj� wol� poddania, a teraz nie mam nic. Bo�e, daruj ten brak wdzi�czno�ci i t� pych� cz�owiecz�! Nape�nij sob�, Bo�e, moje serce pyszne!
Andrzej nic nie rozumie, m�wi: „Ciesz si�". A ja nie mog� si� cieszy� - nie dojrza�am do przyj�cia cudu! Nie by�am gotowa, cud mnie zaskoczy�, nie prosi�am o cud. Zamiast si� cieszy�, boj� si�, boj� si� „zach�anno�ci" Bo�ej mi�o�ci, chc� by� sob�, chc� �y� po swojemu cho� troch�!
Nie umiem odda� wszystkiego. Wydaje mi si�, �e przez ten Bo�y gest �aski mnie w og�le nie ma! Jestem o tyle, o ile On chce, �ebym by�a, ale to przecie� nonsens, bo i tamto „pierwsze �ycie" by�o od Niego i przez Niego, dlaczego tego nie widzia�am? Dlaczego nie umia�am i nie umiem �ycia bra� jako daru Boga?!

Jak b�d� mog�a zwyczajnie �y�, jakby si� nic nie sta�o?
Ja ju� nie mam �ycia. Powinnam dzi�kowa� na kl�czkach dzie� i noc, a ja nie chc� wszystkiego zawdzi�cza� Bogu, ja chc� co� m�c sama! O Bo�e, daruj mi to, co we mnie powstaje. Walcz� ze sob�, a w�a�ciwie to nie ja, to B�g walczy ze mn� we mnie! Osaczona przez Boga!
Ale ja nie chc� przed Bogiem ucieka�, przeciwnie, ja pragn� umie� kocha�, tylko nie wiem, jak to zrobi�! Przecie� ju� tyle razy ratowa�a mnie ta sama R�ka, kt�rej nie �mia�am nazwa� Bo�� r�k�! B�g cz�owieka kocha, mi�o�� upraszcza wszystko, tylko �e ja nie umiem tak kocha�! Modl� si� tylko tak: „Bo�e, kt�ry widzisz wszystko i wszystko znasz, daj, �ebym niczego w sobie nie zniszczy�a".

25 XI niedziela, p�noc

Nie �pi� - jestem strasznie znu�ona. Dopiero teraz widz�, w jakim napi�ciu �y�am. Teraz nie jestem zdolna do �adnego wysi�ku, nie chc� pracowa�, nie chc� wraca� do pracy, mam poczucie zupe�nego wyniszczenia, wygaszenia, nie mog� nic. Sama nie mog� nic, a boj� si� tego, co B�g zrobi ze mn�!

27 XI wtorek

Uczucie znu�enia nie opuszcza mnie, nie chc� widzie� nikogo. Co� si� ze mn� dzieje, jakby dopiero teraz dochodzi�o do g�osu pot�ne znu�enie. Zbyt wiele si� sta�o, zbyt wielka rzecz. Nie mog� si� odnale��!

29 XI czwartek

Mam wra�enie, �e wszystko we mnie zburzone, nie mog� �y� tak, jakby si� nic nie sta�o, jak przedtem, nie wiem, jak ma wygl�da� to moje nowe, „darowane" �ycie. Uciekam do drobnych, ma�ych spraw, �eby o tym nie my�le�! Znu�enie napi�ciem wielkich prze�y�
Bawi� si� z dzie�mi, buduj� domki z klock�w, ale jest we mnie wewn�trzne dr�enie, co planuje dla mnie B�g? Boj� si�, chyba to jest po prostu l�k!
Chcia�abym uciec gdzie� na pustyni� i jeszcze raz prze�y� to wszystko, ale boj� si� tak�e w�asnych my�li!

Jutro imieniny Andrzeja, cieszy si�, �e jestem w domu. Dlaczego ja nie mog� si� cieszy�?
Nie mog� odzyska� r�wnowagi - uderzona �ask� nie mog� odnale�� swojego miejsca. Czemu nie �piewam hymnu wdzi�czno�ci? A przecie� ju� wydawa�o mi si�, �e co� z Boga poj�am!
Nie boli mnie ju� nic, a jestem ca�a obola�a. Dusza moja obola�a rzutuje na moje cia�o. Cia�o jest s�abym narz�dziem, nie umie utrzyma� duszy, samo nie ma mocy, nie istnieje moc fizyczna sama. Podczas fizycznej choroby mia�am �wiadomo�� wielkich rzeczy, teraz w odzyskanym zdrowiu nie mog� odnale�� siebie.
Znikn�a te� moja �atwo�� modlitwy. Teraz dopiero widz�, jak beztrosko �atwo umia�am si� modli� - teraz, gdy to straci�am! Mia�am zawsze spowiedzi, teraz to znikn�o, jest we mnie zamieszenie. Marian powiedzia�: „Powiedz mi wszystko". Ale ja nie mam nic do powiedzenia, nie rozumiem, co si� sta�o, i to, co si� sta�o, nie da si� uj�� w �adne s�owa - jest poza czy ponad s�owmi. Jednak w jaki� spos�b musi si� toczy� moje �ycie. Chcia�abym je zatrzyma� cho� troch� dla siebie i wiem, �e to si� nie da. Chcia�abym uciec od wszystkich wa�nych spraw, nic nie robi�, ca�e moje �ycie teraz jest czekaniem.
Czekaniem na list, kt�ry mia�by da� odpowied�, a list nie nadchodzi. Marian m�wi: „Dlaczego nie cieszysz si� jak dziecko?". Nie ciesz� si�, nie mog�. Jestem zamieszona w pr�ni.
Ale, jak gdyby nigdy nic, odrobi�am wyk�ad dla nauczycieli. Jak �atwo mi m�wi�... Potem brama jak na scenie.
Czego chcesz ode mnie, Panie? Panie! Ja nie mog� si� tak podda�, ja chc� by� sob�!
Bo�e, gdzie ja jestem sob�?

4 XII wtorek noc

Przesta�am spa�. Zawsze, jak si� co� dzieje we mnie, nie �pi�! Posz�am na zabaw� przedszkolak�w z dzie�mi. W przedszkolu by� �wi�ty Miko�aj - ta�czy�am z dzie�mi i to jedno wyda�o mi si� sensowne i realne - radosny �miech dzieci. Wszystko inne wydaje mi si� nierealne. Czekam.
Boj� si� wierzy� w cud i w nocnej ciszy czekam na znany b�l, ale b�l nie nadchodzi. Moje cia�o, moje dziwne cia�o! Odkupione, norwo narodzone!
Ale nie mog� si� modli�, jest we mnie jaka� niemo�no��, mo�e chodzi o to, �ebym zrozumia�a, �e sama nic, ale to nic nie mog�?
Oczyszczenie...
Powtarzam sobie: „Nie jestem sama, nie jestem sama" - i my�l ta jest jak �r�dlana woda!
Sob�r - wielkie sprawy, przy kt�rych cz�owiek si� nie liczy!
Gdybym mog�a, jak dziecko, odda� si� ufnie w Bo�e r�ce! Ale nie mog�.

5 XII �roda

Przyszed� list z Lasek, �e w moim imieniu odprawili wielk� Msz� �w. dzi�kczynn� w podzi�kowaniu za cud! Sk�d one wiedz�? Ten list wywo�a� me mnie reakcj� gniewu. Nie chc� �adnych kontaktom z lud�mi. Najpierw musz� odnale�� siebie, do ludzi mam co� jakby wstr�t!

7 XII pi�tek
Przyszed� Tw�j list z 26 XI.

List 5
Drodzy moi: Dusiu i Andrzeju:
Pisz� z my�l� o imieninach Andrzeja - 30 bm., czyli w pi�tek. List ten oczywi�cie nie dojdzie na czas, ale Andrzeju, wiesz dobrze, �e jestem w�r�d tych, kt�rzy sk�adaj� Ci �yczenia. Odprawi� rano Msz� �w. ze szczeg�ln� my�l� o Kasi, �eby by�a zdrowa i �eby si� dobrze rozwija�a. Sk�adajmy to w r�ce Bo�e. Za tamto, tj. za przywr�cenie zdrowia Dusi dzi�kujemy - oby�my umieli tak samo gor�co dzi�kowa�, jak umiemy prosi�. Wdzi�czno�� zawsze w szczeg�lnie bliski spos�b stawia nas wobec Osoby. A poza tym zn�w ten sam problem: trzeba umie� jako� t� �ask� uporz�dkowa� w swoje �ycie, powoli odkrywaj�c coraz g��biej jej znaczenie w ca�o�ci �ycia i powo�ania. To jest jakby dalszy ci�g wdzi�czno�ci lub nawet po prostu jej w�a�ciwa g��bia i pe�nia. Chyba tak te� jest w stosunkach pomi�dzy lud�mi. Powiem Ci, Dusiu (to Ci� mo�e ucieszy), �e takie stopniowe uporz�dkowanie w �ycie tego, co w nim otrzymujemy, jest mo�e nawet wa�niejsze od doktoratu. Tobie za�, Andrzejku, �ycz�, aby Ci to pomog�o po�rednio w wyko�czeniu doktoratu. Ale to jest tylko cz�stka moich �ycze�.
Przy okazji bardzo serdecznie gratuluj� mieszkania: wreszcie b�dziecie mogli by� u siebie z wszystkimi, kt�rzy musz� by� u Was - z wszystkimi i z wszystkim.
Ja tutaj czuj� si� dobrze. Od paru dni robi si� coraz zimniej, dni s� �adne i zdrowe jak u nas jesieni�, ranki ch�odne. Zawsze mam sporo inicjatywy my�lowej - tak� ju� mam g�ow� - no i te� musz� stale pracowa� nad uporz�dkowaniem tego wszystkiego, co odbieram. Pan B�g jest dobry. Bardzo serdecznie Was Wszystkich pozdrawiam i ca�uj� razem z Dzie�mi.

Napisa�e�, �eby�my umieli tak samo dzi�kowa�, jak prosi�, ale ja o swoje zdrowie nie prosi�am, nie prosi�am o cud. Nie umia�abym uwierzy� w cud i nie umiem prze�y� cudu!
W�a�nie o to chodzi: ja nie umiem prze�y� cudu - dlaczego? Usi�uj� zrobi� analiz�. Chyba co� si� we mnie buntuje przeciwko takiemu „manipulowaniu" mn�. I fakt uzdrowienia, zamiast rzuci� mnie na kolana z wdzi�czno�ci� dla Boga, wzbudzi� me mnie bunt.
A piszesz: Trzeba umie� t� �ask� uporz�dkowa� w swoje �ycie, powoli odkrywaj�c coraz g��biej jej znaczenie. Powoli...
Mo�e tylko powinnam przeczeka� siebie.
Boj� si� tego Boga, kt�ry uderzy� me mnie moc�, i cho� by�a to moc dobra, przecie� powsta� we mnie l�k, kt�ry przes�oni� wdzi�czno��. Jestem og�uszona tym do�wiadczeniem �aski. Uderzona... nie wiem, jak to wyrazi�.
Cudowne uzdrowienie przeszkadza mi by� sob�. A mo�e odkrywa mnie dopiero? Nie wiem, ale ta �wiadomo��, wi�cej, to prze�ycie bezwzgl�dnej zale�no�ci od Boga przerazi�o mnie.

9 XII niedziela

Sz�am wolno przez nocny Krak�w we mgle - nie wida� szczeg��w, tylko zarysy drzew, dom�w, postaci... Usi�owa�am si� modli� do Ducha �wi�tego o inny cud - cud dla mojej duszy, cia�o odrodzone!
Usi�uj� zrozumie� sw�j stan. Analiza psychologiczna jest do�� prosta, musia�o nast�pi� przewarto�ciowanie, bo by�am nastawiona na �mier� poprzedzon� kalectwem, by�a we mnie heroiczna gotowo�� znoszenia b�lu i nieszcz�cia i nagle to wszystko okaza�o si� niepotrzebne. Mo�e cierpi zwyczajnie moja pycha?
Teraz �yj� znowu i trzeba to �ycie jako� podj��. Wydaje mi si�, �e trzeba inaczej wszystko przewarto�ciowa�, a nie umiem. Nie umiem tego przyj�� i st�d to za�amanie we mnie.
Bo�e, daruj, �e nie umiem zwyczajnie, jak dziecko, dzi�kowa�. Nie potrafi� inaczej. Na razie odsuwam t� my�l, �e to by� cud, �e jestem cudownie uzdrowiona. �atwiej mi tak.
Chowam to na dno duszy i przepraszam za to Boga, ale te� pokazuj� Mu to, pokazuj� siebie...
Ca��.

W sprawie mojego uzdrowienia za wstawiennictwem Ojca Pio opublikowano ju� nast�puj�ce dokumenty:

List 6

Rzym, 17 XI 1962

Wielebny Ojcze,
prosz� o modlitw� w intencji czterdziestoletniej matki czterech c�rek z Krakowa w Polsce (podczas ostatniej wojny przebywa�a pi�� lat w obozie koncentracyjnym w Niemczech), obecnie ci�ko chorej na raka i b�d�cej w niebezpiecze�stwie utraty �ycia: aby B�g przez Wstawiennictwo Naj�wi�tszej Dziewicy okaza� swoje mi�osierdzie jej samej i jej rodzinie.

w Chrystusie, bardzo zobowi�zany + Karol Wojty�a Biskup Tytularny Ombi Wikariusz Kapitulny Krakowa w Polsce

List 7

Wielebny Ojcze,
kobieta z Krakowa w Polsce, matka czterech c�rek, dnia 21 listopada, jeszcze przed operacj� chirurgiczn� niespodziewanie odzyska�a zdrowie. Bogu niech b�d� dzi�ki. Tak�e Tobie, Wielebny Ojcze, serdecznie dzi�kuj� w imieniu jej w�asnym, jej m�a i ca�ej rodziny.

w Chrystusie
+ Karol Wojty�a
Wikariusz Kapitulny Krakowa
Rzym, 28 XI 1962
/kserokopie list�w s� w ksi��ce/
.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Fragment III. (z rozdz. 4 „Przetarte �cie�ki”)

Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

[W rozdziale 4 autorka zamieszcza opis lata 1963 roku i rozwa�ania na ka�dy dzie� od 13 lipca 1963 roku do 14 grudnia 1963 roku. Ni�ej zamieszczam wst�p do rozdzia�u i tylko kilka „rozwa�a�” – wszystkie przeczyta� JP II.. Postaram si� zamie�ci� w „Spi�arni” wszystkie listy JP II wklejone do ksi��ki (zaznaczam te listy na niebiesko. tg)]

No i tak p�yn�o dalej ju� „wsp�lne" �ycie. W miar� mo�no�ci wsp�lna Msza �w. rano, zwykle o si�dmej, potem praca osobno. Ja w r�nych miejscach - pe�no trudnych ludzkich spraw: klinika, trudna m�odzie�, ekspertyzy s�dowe, wyk�ady... Nie spos�b wymieni� wszystko, no i dom, i dzieci.
Kto� zapyta� ksi�dza Tadeusza, jak ja to wszystko mog�, ale on odpowiedzia�: „To jej w�asna tajemnica".
Wieczory sp�dzali�my cz�sto razem - rozmowy, refleksje, modlitwy, cudze sprawy, filozofia i czasem kr�tkie parogodzinne wypady w pobliskie g�ry do lasu. I teraz ju� zawsze wsp�lne wakacje.

Strumie� �ycia p�ynie... Piasek w klepsydrze zsuwa si� z cichym szelestem. Dni i godziny, miesi�ce i lata maj� swoj� miar�. P�ynie �ycie - nieodwo�alnie.
Narasta „ksi�ga �ywota", nic nie pozostaje niezapisane, nie zginie, i niczego nie mo�na potem do�o�y�. Przesz�o�� zamkni�ta klamr� czasu zostaje na zawsze nie tylko w pami�ci, ale w ksi�dze �ywota, w rejestrze niebieskim.

By�o - wi�c jest.
By�o. By�y te dni b�ogos�awione, noce pod cienkim p��tnem namiotu, os�oni�te Bo�ym spojrzeniem, oz�ocone promieniami s�o�ca i Bo�ej �aski.
Dni �wi�te, pe�ne modlitwy, zadumy i g��bi poznania Bo�ych znacze� �wiata ludzi i rzeczy - dni o�ywcze.
Dni odpoczynku, w kt�rych regenerowa�y si� si�y cia�a i narasta�y si�y ducha.
Dni nasycone rado�ci�, podziwem i wdzi�czno�ci�.
Rado�ci� bycia razem.
Podziwem dla pi�kna �wiata.
Wdzi�czno�ci� za dar cz�owieka.
By�y - s� zapisane w duszy - i nie tylko, bo ziemia trwa i strumie� wody dalej p�ynie - i s�o�ce w tym samym miejscu zachodzi i wschodzi.

Wschodzi i z g�ry najpierw o�wietla wierzcho�ki modrzewi, a potem schodzi ni�ej a� na zielon� traw�! I zachodzi za du�� k�, poza drog�, poza grzbiet przeciwleg�y i zapada w las.
Je�li bez chmurki, prosto z�otoczerwona tarcza zginie za lasem, zostawiaj�c z�otaw� po�wiat� na niebie, to jutro b�dzie pogoda, a je�li zajdzie za chmur�, nie wiadomo, co b�dzie.
A je�li krwistoczerwono, tak �e zdaje si�, �e niebo ca�e p�onie, i zdaje si�, �e las zapali si� tym �arem, to b�dzie wiatr - wiatr z Prze��czy Dukielskiej. Niesie pogod� i ciep�o.
Z tego w�a�nie okna wida� zachodz�ce s�o�ce, ju� zesz�o z rzeki, z ��ki, z g�ry i jeszcze jest r�bek nad lasem - za chwil� zapadnie za ciemny brzeg lasu.
Wracamy tu.
Wracamy dla rado�ci serca i dla nabrania si� ducha.

Noc w lesie
Noce - te noce tam w lesie mia�y szczeg�ln� wymow� - cisza w nocy, o ile� jest g��bsza ni� w dzie�. S� noce bez ksi�yca, kiedy rz�d drzew wydaje si� lit� �cian� i w lesie nie mo�na odnale�� przej�cia, gdy ka�dy szmer jest nowym znakiem obecno�ci ukrytej. I s� takie, gdy drobny deszcz uderza W dach namiotu i stwarza szczeg�ln� intymno�� i jakby oddzielenie od wszystkiego. Deszcz staje si� muzyk� i �cian� oddzielaj�c� od �wiata.
I s� noce jasne, ksi�ycowe, gdy �wiat, ca�y wysrebrzony, nabiera szczeg�lnego blasku, wszystko l�ni w tym srebrnym �wietle. Woda srebrna, dr��ca, w swoim biegu niby stoj�ca, a wci�� przemijaj�ca - woda jak �ycie ludzkie, kt�re chocia� truj�, to jednak p�ynie i zmienia si�. Niby wszystko to samo, a wszystko inaczej.
W tak� ksi�ycow� noc cie� rzucony na traw� porusza si� jakby swoim w�asnym rytmem przemijaj�cych chwil.
Cie�.
Cie� rysuje �lad na ziemi. Cie� w nocy jest inny ni� w dzie�, jakby bardziej nale��cy do ziemi, wbija si� w ni� i wyciska sw�j �lad. Na mokrej ��ce �lad krok�w, kt�re zgarniaj� srebro ze �d�be� tramy i wskazuj�, kt�r�dy przeszed� cz�owiek.
Cie� cz�owieka!
Cisza nocna �piewa cichutko, szmerem kropel rosy spadaj�cej i pluskiem wodnej fali, okr��aj�cej bia�y kamie�, lekkim trzaskiem ga��zki p�kaj�cej pod stop�. Noc w lesie zamiera w sobie g��bi� tre�ci, kt�rej wypowiedzie� si� nie da - ani znale�� odpowiednich s��w, ani kolor�w zmienionych w srebro.

Ksi�yc przyci�ga jak si�a, kt�rej oprze� si� nie mo�na. Wychodzisz wi�c przed ten lekki przeno�ny domek i zanurzasz si� w cisz� jasnej nocy - a dusza �piewa, bo musi, bo przelewa si� ta tre��, kt�rej nie wypowiesz.
Puszczyk nagle wyda� d�wi�k, kt�ry straszy, wywo�uje dreszcz. Puszczyk czy wielki puchacz? Cie� roz�o�onych skrzyde� przemkn�� przez srebrn� ��k� - bez szmeru, cichy lot w nieub�aganej logice natury i gdzie� niedaleko �miertelny krzyk. To puchacz upolowa� zaj�ca! I noc nagle staje si� gro�na, cho� krzyk zamar� prawie w tej samej chwili, jak si� zjawi�.
S�ucham tej ciszy, tego krzyku i swego serca.
Nie zliczy� tych nocy znaczonych ksi�ycowym �wiat�em i bos� stop� na mi�kkiej, wilgotnej trawie. Nie zliczy� modlitewnych s��w i przesuwanych paciorkom r�a�ca.
Tak� noc� milknie cz�owiek, bo nocna cisza ogarnia moc�. Nie mo�esz jej przerwa�, to ona panuje w tym lesie, wi�c s�owa schodz� do szeptu, kt�ry bardziej odczuwasz, ni� s�yszysz.
Serce lasu to w�a�nie nocna cisza, czasem jeszcze ma�y kr�g �wiat�a latarki, kt�ry b��dzi po znanych kszta�tach i czasem jeszcze w�dr�wka w tym srebrnym lesie w�r�d drzew, kt�re w nocy zmieniaj� kszta�t, i w�r�d wody, kt�ra w nocy otula ciep�em zgarni�tym przez dzie� w promieniach s�o�ca.
Rzeka w nocy jest przyjazna - cicha, ciep�a woda op�ywa delikatnie zanurzone ludzkie cia�o. Ksi�ycowe odbicie w wodzie podwaja si�, dr�y na fali, jakby cz�owiek pomna�a� siebie - wod�! Niby ciemna, a prze�wietla, odbija ksi�ycowy blask i w sobie zatrzymuje.
Woda oczyszczaj�ca - jak u; Jordanie. Brzegi rzeki strome, kamienie zatrzymuj� srebrzysty odblask. Nie, nie da si� opisa� czaru ksi�ycowej nocy w lesie nad rzek�! Sta�o si� to ju� programem, tradycj�, �e sp�dzamy razem wakacje.
I gdy ju� wiadomo, �e p�jdziemy na w�dr�wk�, ju� przychodzi ten dzie�, gdy �cieg za �ciegiem podszywam prze�cierade�kiem �piw�r, pakuj� plecak, paramenty. Kielich trzeba by�o odda� do poz�ocenia, bo ju� mia� wytarte brzegi, teraz l�ni na nowo. Trampki, �piw�r, tenis�wki - nie, on m�wi „meszty" (sk�d to s�owo?). Andrzej wybiera ksi��ki, zawsze bierzemy r�ne do czytania. Plecak gotowy czeka, bo jeszcze do ostatniej chwili godzina odjazdu nieznana. Trzeba ustali� miejsce spotkania i tras�, dok�d teraz p�jdziemy. Plecaki ich ci�kie, ja ledwo je podnosz� - to przez te ksi��ki.
Buty gumowe dosz�y potem, gdy ju� by�o wiadomo, gdzie b�dziemy, i �e trzeba b�dzie stale przechodzi� przez rzek�. Woda Jana, ci�kie flaszki.
M�j plecak ma�y, wszystkie ci�ary nios� oni. Natomiast jedzenie, maszynka to osobno, w granatowym worku, nosi Andrzej. Cz�� jedzenia kupimy po drodze.
„Ka�apucia" - nasz wartburg. Jak zwykle w stron� Bieszczad.
No i biwaki.

Raz na Jasieniu spotkali�my na ��czce kosiarza. Brat jak zawsze zaczepi� go dobrym s�owem: Szcz�� Bo�e. A ch�op przerwa� prac�, opar� si� na stylisku kosy i kiwaj�c g�ow�, odpowiedzia�: „Daj Bo�e", ale doda�: „Panoczku, a za jakie grzechy wy takie tobo�y targacie i tego malu�kiego (to mnie) ze sob� w��czycie?".
Tak imponuj�co wygl�da�y te plecaki, bo i �piwory, i nadymaki, i zawsze ksi��ki. Ksi��ki by�y starannie wybierane, bo na biwaku by�y godziny czytania. Ile� ksi��ek przeczytali�my razem! I co to by�o za czytanie... Ja by�am lektorem. Czyta�am g�o�no jedn� ksi��k�, a on w tym samym czasie oczami czyta� drug� - obie potem pami�ta�. Czyta�am tak przez te wszystkie lata! Czyta�am i pisa�am - kr�tkie notatki o tym, co si� dzia�o, d�u�sze o omamianych problemach.
Te biwaki by�y dla nas zawsze rekolekcjami i „�adowaniem akumulatorom;". Dawa�y mi si�� do podejmowania ilu� i jak bardzo nieraz trudnych spraw - w�asnych i cudzych.

Z wycieczki na Prehyb�, w kt�rej nie bra�am udzia�u, przys�a� dla mnie tak� modlitw�:

Bo�e m�j - teraz bardziej
ni� kiedykolwiek dot�d jestem przed Tob�.
Jestem przed Tob� wci��.
Dotychczas bardziej by�am w sobie
i widzia�am siebie. Teraz pozwalasz
mi niejako zagubi� siebie - jakbym
przestawa�a istnie�, przestawa�a by�
t�, kt�ra dot�d by�a. Nie umiem
spotka� si� z Tob� w sobie.
A dop�ki musz� si� gubi� w mroku
mojej w�asnej istoty, trzymaj
mnie za r�k� jak Twoje dziecko,
daj mi, bym zrozumia�a
Ciebie i Twoje dzia�anie r�wnie�
przez ludzi, kt�rych mi da�e� na mojej drodze.
Prosz� Ci�, abym nigdy nie traci�a
nadziei w Ciebie i nie poddawa�a si� rozpaczy.
Prosz� ci�, bym umia�a si� poddawa�
Twemu kierownictwu.
Prosz� Ci�, abym mog�a sp�aci�
w pe�ni d�ug z mojego �ycia
w tych zadaniach, kt�re mi stawiasz,
w ludziach, kt�rzy potrzebuj� mej pomocy.
Chc� spe�ni� w ca�ej rozci�g�o�ci
me powo�anie �yciowe. Pragn�
do niego na nowo dorosn��, abym
to wszystko, co zawsze czyni�am
z przekonaniem, �e to m�j obowi�zek,
mog�a czyni� jeszcze lepiej,
z pe�niejszym oddaniem - a przy tym
z wielk� prostot� i g��bokim spokojem.
B�agam Ci� o spok�j duszy i uczu�
oraz o si�y cia�u potrzebne.
Pozw�l mi by� oparciem dla Andrzeja
i dobrze wychowa� dzieci. Przebacz mi
winy moje, oczy�� ca�� moj� istot�
i poprowad� drog�, na kt�rej
Ty zawsze b�dziesz.

Amen.

Prehyba, 13 II 1963

Lato 1963

Wyjechali�my w deszczu, ale auto trzeba zostawi�. Wyszli�my. Pocz�tkowo deszcz niegro�ny, ale narasta. Najpierw droga przez wie�. Chwil� stoimy pod jakim� krzakiem, ale zbyt mocno pada, wi�c jednak wst�pujemy do najbli�szej chaty. Gospodyni go�cinnie otwiera „bia�� izb�", cz�stuje mlekiem.
Tak zawsze bywa�o, je�li zaczepili�my o jak�� chat�. Ludzie na wsi go�cinni, serdeczni. Pijemy mleko, a gospodyni opowiada - wzdycha. W�a�nie niedawno nagle umar� jej m��. M�wi zdanie, kt�re staje si� potem tematem rozmy�la�: „Nie mog� powiedzie�, �eby by� dobry, nie by� dobry, ale to nie sztuka kocha� dobrego". No i w�a�nie rozwija si� ten w�tek... Mi�o��.
Jak j� wyrazi�? Mnogo�� s��w mo�e nie tylko jej nie wyrazi�, ale wr�cz sp�yci�, bo wszystkie s�owa czego� nie dopowiadaj�, a nawet nieraz zmieniaj� tre��, kt�ra sama w sobie jest niewymowna, gdy� te najg��bsze tre�ci s� poza s�owami. Jak�e mo�na s�owem wypowiedzie� g��bi�? Cz�owiek m�wi nieraz „kocham" i zawsze mo�e to znaczy� co� innego. Je�eli jest prawdziwa mi�o��, to stale ro�nie i dzi� jest jej wi�cej ni� wczoraj, wi�c trzeba przyj�� tak� �wiadomo��, �e je�li kocham tak bardzo, tak najbardziej, to jest to zawsze w stadium wzrastania, stawania si�. Mi�o�� prawdziwa jest procesem, narasta i pragnie narasta�, nigdy nie ma do��. Prawid�owe odczucie to jest: „chc� kocha� coraz wi�cej, pragn�!".
Jaki� jest profil tej ludzkiej mi�o�ci? Je�li cz�owiek my�li „kocham", to jest jeszcze ma�o. Dopiero, gdy to drugie „ja" powie to samo: „kocham ciebie", wtedy mi�o�� si� dope�nia, wzbogaca, porywa sob�, rozszerza dusz� ludzk� i jakby rodzi nowego cz�owieka.
Do tego wzrostu mi�o�� ludzka potrzebuje jednak zakorzenienia m Bogu. O tyle ro�nie, o ile nie sprzeciwia si� Jemu. Ludzka mi�o�� ma tylko wtedy si�� tw�rcz�, gdy jest czysta, bezgrzeszna, ca�a zanurzona w Nim. Mi�o�� ludzka jest uczestnictwem w tej Bo�ej i wtedy tylko owocuje, gdy nie traci z Nim kontaktu.

Ut placeat Tibi, Domine Deus.
Aby podoba�a si� Tobie, Panie Bo�e.
Mi�o�� jest ponad reakcj� serca. Je�eli serce steruje ku po��daniu, mi�o�� musi serce opanowa�. Mi�o�� jest w cz�owieku g��biej zakorzeniona ni� reakcje uczuciowe. Uczucia mog� by� wr�cz przeciwko mi�o�ci, te uczucia nazywane „mi�osne". Jak�e �atwo o pomy�k�!
Serce musi by� poddane pewnej dyscyplinie. Kocha� cz�owieka to znaczy kocha� jego powo�anie, a powo�aniem cz�owieka jest zawsze �wi�to��, wi�c mi�o�� prawdziwa w �adnym odcieniu nie mo�e wyst�powa� przeciwko �wi�to�ci, a wi�c przeciwko czysto�ci, jest zdolna do ofiary, do po�wi�cenia.
Miar� blisko�ci jest akceptacja powo�ania. Je�eli rozumiesz powo�anie tej kochanej osoby, to si� do niej zbli�asz przez realizacj� losu.
Mi�o�� nie narzuca, ale idzie za...
I na ko�cu codzienne wezwanie: „Matko Pi�knej Mi�o�ci, naucz nas kocha�".
Ale w ko�cu przesta�o pada�, cho� by�o wsz�dzie mokro. Rozbili�my namioty w wysokiej, mokrej trawie i w nocy znowu pada�o. A nawet przesz�a burza bokiem, ale s�yszeli�my grzmoty.

Rano dalej pada�o. Msza �w. musia�a by� w namiocie. Wypogodzi�o si� wreszcie na tyle, �e zdecydowali�my si� i�� dalej. Namioty zwin�li�my mokre.
Idziemy lasem, dochodzimy do miejsca, sk�d w dole wida� wie�. Andrzej skoczy� do wsi co� kupi�, ale wr�ci� z niczym, bo sklep zamkni�ty.
Idziemy na szczyt, stoi stary triangu�, ale deski tak zmursza�e, �e nie da si� qej��. Za to pod nim pe�no poziomek, kt�re mnie zatrzymuj�.
Musimy jednak znale�� miejsce na biwak. Na stoku trafiamy na szerok�, rozje�d�on� traktorem gliniast� drog�, oblepia nam buty lepk� mazi�! Droga staje si� uci��liwa. Wychodzimy na ��k�, trawy ponad moj� g�ow�, pod�o�e wilgotne, nie nadaje si� na biwak. Zawracamy i decydujemy si� i�� przez las w przeciwnym kierunku. W lesie jakie� kobiety zbieraj� jagody, rzucaj� weso�e uwagi w kierunku moich pan�w. Weso�e zaczepki.
No, ale wreszcie jest sucha ��czka nad strumykiem. Na skraju ��czki wysoka sosna. Tu zostaniemy. Ten biwak nazwa�am poziomkowym. Zostali�my tam dwa dni. To ja nie chcia�am opu�ci� tych poziomek, kt�re ros�y na brzegu ��ki.

13 lipca 1963

Znalaz�am niedaleko wielki zwalony pie�, a obok dwa tak wielkie prawdziwki, zdrowiute�kie, jakich jeszcze nigdy dot�d nie znalaz�am. Wystarczy�y nam na zup�!
Wysz�o gor�ce s�o�ce, wspania�y dzie�, niebo „jak rybie oko". Ale po po�udniu nagle nie wiadomo sk�d czarne chmury. Nie by�o wiatru i burza, piorunu, ale prawie bez deszczu. Par� kropli spad�o, a burza przetoczy�a si� dalej bokiem i znowu wysz�o s�o�ce.
Poszli�my wy�ej, stawiaj�c namioty na ods�oni�tym, widokowym miejscu, podziwia� zach�d s�o�ca. Podziw dla pi�kna natury by� w�a�ciwie zawsze podziwem, hymnem pochwalnym dla Stw�rcy.

14 VII

Zostali�my w tym samym miejscu. Msza �w. by�a pod t� wysok� sosn�. To ja ustawiam o�tarz z plecak�w i ozdabiam kwiatami, ja jestem „ministrantem" na wycieczce, umiem sk�ada� ornat tak, �eby si� nie pogni�t� w plecaku!
Zrobi�o si� tak gor�co, �e nie ruszamy, a� przejd� najgor�tsze godziny. Czytam Kubiaka.

15 VII

Msza �w. jak wczoraj w tym samym miejscu. Zostajemy do obiadu. Andrzej gotuje, ja zbieram ostatni deser - poziomki. Brat jak zawsze modli si� i po obiedzie ruszamy.
Idziemy g�r� przez szerokie pole. Rozleg�y widok. Potem przez wysokie trawy niekoszonej ��ki i wchodzimy w las. Dochodzimy a� do Regietowa, za nim znajdujemy spokojn� ��k�. Ale ju� robi si� ciemno, gdy rozbijamy namioty.

16 VII

Rano idziemy na spacer na Rotund�. Znalaz�am tak� grup� �wierk�w, rosn�cych wko�o jak kaplica. Tam ustawi�am o�tarz. Ale podczas Mszy �w. okaza�o si�, �e zabrak�o cienia i w�a�nie na celebransa �wieci�o gor�ce s�o�ce. Upa�, wi�c zeszli�my na d� do potoku.
Zrobi�am tam� na potoku i zatrzyma�am wod�. Jeszcze pog��bi�am dno, wrzucaj�c troch� kamieni. Da�o si� wyk�pa�, och�odzi�. Potem by� jeszcze czas na czytanie Conrada.

17 VII

Msza �w. pod tymi samymi �wierkami, ale tym razem nie na �rodku tej „le�nej kaplicy", ale pod drzewem w cieniu. Jest upa�.
Moje „jeziorko" przydaje si�. Potem robimy spacer w stron� granicy. Wracamy ponurym, ciemnym lasem.

18 VII

Msz� �w. odprawiamy wcze�niej, �eby by�o ch�odniej, bo upa� m�cz�cy. Po Mszy �w., jeszcze w cieniu tych drzew, ko�czymy Conrada. Po obiedzie robimy spacer „rozpoznawczy", �eby znale�� dalsz� drog�. Wieczorem ognisko, �piewamy. „Echo pie�ni niesie...".

19 VII

Pobudka o si�dmej. Wymarsz o �smej. Upa�. Po drodze kusz� mnie poziomki i olbrzymie, s�odkie maliny. Moi panowie lubi� le�ne owoce. Schodzimy w d�, u; stron� Wysowej i tu lesie odprawiamy Msz� �w. Zrywa si� wiatr, grzmi. Gdy wracamy, z nami idzie burza. Wracamy - Nowy S�cz i Krak�w.
Zawsze mi smutno, gdy ko�czy si� biwak. S� to dni naszej rado�ci, odpoczynku. Dni darowane, uprzywilejowane.

Tego roku 1963 nie da si� zapomnie� z r�nych przyczyn. Dalszy ci�g wakacji, sierpie�, by� dla mnie przed�u�eniem „beskidzkich rekolekcji" - tak nazywa�am nasze wsp�lne w�dr�wki. Jak on wraca� do zaj�� (zawsze uwa�a�, �e ma prawo tylko do miesi�ca wakacji i 15 VIII podejmowa� prac�. My mieli�my jeszcze miesi�c (w klinice mia�am, jako pracownik naukowy, 6 tygodni urlopu). Pojecha�am z dzie�mi do Rokicin i tam prowadzi�am notatki na jego zlecenie wed�ug podyktowanych mi temat�w.
Dosta�am taki w�a�nie list z tematami po �acinie, na ka�dy dzie� zadanie... Zadanie dla duszy, w trosce o dusz�. Pisa�am moje my�li-rozwa�ania.
(Poni�ej list od Karola Wojty�y, kt�ry zamie�ci�am ju� wcze�niej w fragmencie I. – dopisek tg)

+ Moja Droga Dusiu
Drogi m�j Andrzeju:
Jeszcze raz bardzo dzi�kuj� za wycieczk�, kt�r� uwa�am za udan� „pod ka�dym wzgl�dem", (je�li tak mo�na powiedzie� o jakiejkolwiek ludzkiej sprawie czy imprezie).
My�la�em te� wiele razy, �e wycieczka ta by�a dobrze przygotowana w ci�gu kilku lat.
Wszystkie sprawy ludzkie musz� mie� swoj� dojrza�o�� - t�, o kt�r� w nich w�a�nie chodzi - aby mog�y dawa� owoce - te, o kt�re w�a�nie chodzi. Za owoce za� zawsze trzeba dzi�kowa� Panu Bogu. Moi kochani, jestem teraz na wodzie. Zacz�o si� od pogody zupe�nie innej ni� nasza, ale wyra�nie idzie ku lepszemu. Bardzo Was serdecznie ca�uj� i �ycz� b�ogo¬s�awie�stwa Bo�ego dla Dusi, Andrzeja i Dzieci.
KW

25 VIII niedziela, 1963

Dzi� modlitwa zm�czy�a mnie, w�a�ciwie nie mia�am poj�cia, �e mo�na si� zm�czy� tak bardzo napi�ciem modlitwy. Rozmy�la�am o Opatrzno�ci - co to znaczy i co z tego wynika. Je�eli jest Opatrzno�� Boga, kt�ry na wszystko „ma oko", to cz�owiek niejako niepotrzebnie zu�ywa siebie w napi�ciach i troskach, kt�re m�g�by, mia�by prawo zostawi� Bogu samemu, je�eli mia�by do�� ufno�ci.
Musia�am my�le� o ufno�ci i o potrzebie modlitwy o ufno��. Nie jest �atwo naprawd� ca�kowicie zamierzy� Bogu sw�j los i wszystko. Opatrzno�� - to znaczy praktyczna mi�o��, kt�ra wchodzi w szczeg�y naszego �ycia. Ale jak to wypo�rodkowa�, �eby nie sta� si� biernym, a r�wnocze�nie nie kr�ci� si� ko�o spraw, kt�re i tak maj� swoje rozwi�zanie. Trzeba to wci�� pokazywa� Bogu, �eby On sam rz�dzi� nami i naszym dzia�aniem.
Narz�dzie Boga samego w dziele zbawienia - to przecie� jest cz�owiek!

Godz. 12.00 - Angelus.
Ka�da godzina nasuwa mi teraz modlitw� - ka�da chwila dnia, a wi�c �ycia.

[Rokiciny 1963, orygina� w zeszycie, napisany o��wkiem]

+ Kochana Dusiu,
Zabra�em to wszystko na rekolekcje, przeczyta�em po raz drugi, porobi�em znaczki na marginesach. My�l�, �e jest to wszystko skorowidz ogromnych zmian. Nowa �wiadomo�� i jaka� nowa osobowo�� rodz�ca si� z modlitwy, a dalej jeszcze z �aski. Masz bardzo du�o dobrej woli i bardzo du�o �wiat�a. Ciesz� si�, �e to wszystko mog�o stanowi� tak�e jak�� cz�stk� moich rekolekcji.
Br.

Sko�czy�y si� wakacje. Wr�ci�am do pracy, ale dalej ci�gn�am moje rozwa�ania i pisa�am, bo ju� to wesz�o w plan mego dnia. Codzienne rozmy�lania i tak nazwa�abym ten tekst dalszy, o kt�rym on napisa� do mnie taki list...

1 XII 1963
+ Droga Dusiu!
Ostatni list zawiera� dobre wiadomo�ci, gdy chodzi o sprawy wewn�trzne - stale s� dobre, gdy chodzi o stan zdrowia Twojego i Dzieci - lepiej ni� przedtem. Co do tych wniosk�w i zada�, jakie wynikaj� dla Ciebie z ka�dego rozmy�lania, to notuj, ale r�wnocze�nie strze� si� za�pieszenia i zagonienia „od wewn�trz". „W cierpliwo�ci waszej posi�dziecie dusze wasze" - to raz, a pr�cz tego struktura �ycia duchowego jest taka, �e jedno w nim kszta�tuje si� i rozwi�zuje przez drugie. W�a�nie dlatego „w cierpliwo�ci waszej...". Andrzejowi dzi�kuj�, �e si� dopisuje do ka�dego listu - a pr�cz tego do �ycze� telegraficznych chc� mu dopisa� �yczenia listowne. �ycz� Ci nie tylko doktoratu, ale g��bokiego rozumienia �ycia i tego stosunku do warto�ci, dzi�ki kt�remu �atwo nam si� porozumie�.
Pr�cz tego �ycz� Ci, by� by� dobrym m�em i ojcem - co z biegiem czasu musi oznacza� coraz to co� innego.
A teraz jeszcze troch� temat�w do medytacji (...)
(lematy po �acinie)
Chyba wystarczy na razie. Reszta w Krakowie. Serdecznie pozdrawiam Was ca�uj� i Bogu polecam.
Br.

+ Kochana moja Dusiu!
Nosi�em ten list w kieszeni kilka dni i przeczyta�em go kilka razy. Porobi�em te� na marginesie znaczki i uwagi i w tej formie Ci go odsy�am. Pokr�tce te� napisz�, co my�l�. Stosunek do Pana Boga. Kiedy czytam, co w li�cie, my�l�, �e z po�ytkiem by�aby teraz dla Ciebie lektura niekt�rych fragment�w �w. Jana od Krzy�a. Zw�aszcza kobiety, kt�re tak bardzo tkwi� w �wiecie „czu�", prze�ywaj� bole�nie (jako „noc") brak tych�e czu� w obcowaniu z Bogiem. I jest to dla nich dotkliw� pr�b� i wielk� ofiar�. Ale w�a�nie na tej drodze, przez tak� „noc" gruntuje si� ich wiara, a tak�e nadzieja (zaufanie do Boga) i mi�o��. W okresie bowiem prze�y�, w fazie odczuwania, dusza przywi�zuje si� bardziej do tego, co prze�ywa ni� do Boga samego. Przywi�zuje si� nawet nie�wiadomie. Tymczasem wiara, nadzieja i mi�o�� skierowuje nas do Boga samego, a nie do prze�ycia i odczuwania tego Boga.
To jest chyba istotne. Argumentacja „z t�sknoty" jest nieistotna i pomocnicza. Odniesienie do cz�owieka nie mo�e by� pe�nym obrazem stosunku do Boga. Wszystkie analogie si� urywaj�. Ca�uj� Ci� serdecznie.
Brat
.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Fragment IV (z rozdzia�u 5 „Rozmy�lania”)
(rozdz. 5 zawiera rozmy�lania pisane dla Brata w latach 1964-1966)

17 1 1964 pi�tek

W. P�tawska: Rozmy�lania moje zawieraj� notatki pisane dla Brata:

Powiedzia�e�: Drog� do Boga ka�dego z nas jest tylko Pan Jezus. Podczas Mszy �w. zrozumia�am, �e ten nieodwo�alny uk�ad B�g - cz�owiek istnieje zawsze. Cz�owiek jest stworzeniem, a On Stw�rc� i ostatecznym rozrachunku cz�owiek zawsze przynale�y do Boga, czy chce, czy nie i czy wie o tym, czy nie!
Pokaza�e� Boga od takiej strony, o kt�rej nie my�la�am od lat. Boga, kt�remu zale�y na cz�owieku, kt�ry po prostu kocha! I z tego wyrasta moja ufno�� - Bo�e kochaj�ce r�ce s� blisko cz�owieka. Zawsze trzeba UJ to mierzy� i cieszy� si� tym; ale te� trzeba to cz�owiekowi pokaza� - i to jest rola kap�ana!
Mo�na jak Piotr chodzi� po wodzie... ale trzeba zachowa� t� wielk� ufno��, o kt�r� w�a�nie trzeba si� modli�!
Ka�dy cz�owiek jest w�asno�ci� Boga, ale przez t� przynale�no�� nie traci siebie, ale przeciwnie - siebie realizuje tu pe�ni. Bo�a przynale�no�� i, co wi�cej, podobie�stwo. Prymat duszy nad cia�em - cia�o jest �wi�te! Teologia cia�a!
Tak, ale jest kto�, kto utrudnia rozumienie, a mo�e nie tyle rozumienie, ile realizowanie �wi�to�ci.
Spyta�am kiedy� ksi�dza profesora lgn�ca R�yckiego, jak daleko szatan ma dost�p do cz�owieka? Powiedzia�, �e szatan nie ma w�adzy nad wol� ludzk�.

Czytam Ksi�g� Hioba, ale nie rozumiem.

Pe�ne zaufanie jest g��biej ni� jego odczucie. Cz�owiek w swoim wn�trzu ma co�, co chyba jest odczuciem samej duszy, takiej odartej ze wszystkiego - i po¬czucie nico�ci, i s�abo�� nie oddala cz�owieka od Boga, bo w�a�nie dla tej s�abo�ci ludzkiej B�g da� Swego Syna, �eby wype�ni� wn�trze cz�owieka!

Trzeba tylko to o sobie wiedzie�, o tej gotowo�ci do grzechu, do s�abo�ci, i pilnowa� jednej rzeczy - �wiadomo�ci obecno�ci Boga! Cz�owiek sam nie mo�e si� wyrwa� z tej s�abo�ci, nie mo�e sam siebie zwyci�y�, ale w�a�nie Pan B�g mo�e u; nim wszystko. I nagle widz�, �e Pan B�g jest mi „potrzebny" do „bycia sob�". Cz�owiek siebie rozbija, nie wiem, czy z udzia�em szatana, czy bez niego, sam, a B�g go ocala i scala.

Ignac m�wi, �e jedynym wyj�ciem jest modlitwa, ale powiedzia� te� o chrzcie. Przy chrzcie bli�niak�w my�la�am o tym te�, ale teraz inaczej widz� tajemnic� chrztu �wi�tego!
Jestem ochrzczona, to znaczy Pan B�g sam uzna� mnie za swoje dziecko! W��czona w Ko�ci�, to znaczy w Niego, w kr�g Jego dzia�ania. Chrzest to jest oddanie duszy ludzkiej, ca�ego cz�owieka Bogu. Ochrzczony ma prost� drog� do Pana Boga w promieniu Jego �aski poprzez wszystkie sakramenty. Tu si� zaczyna �ycie cz�owieka w orbicie Bo�ej. Cz�owiek powinien zawsze dzi�kowa� za �ask� chrztu �wi�tego. Cz�owiek jakby rozpuszczony �ask�, kt�r� ma do dys¬pozycji, nie dzi�kuje za ni�, przyjmuje �ask� jako co�, co mu si� nale�y!
Teraz rozumiem znaczenie „Milenium"!
Modlitwa jest broni� przeciwko szatanowi, kt�ry ko�o nas kr��y!

8 III ingres (po �mierci abp. Baziaha)

Bulla papieska! Stali�my u; tym t�umie na Wawelu, a Ty w tym stroju, w tej �wi�tyni, kt�ra pami�ta wieki!
A potem przemawia�e�. W miar� Twych s��w ros�a we mnie �wiadomo��. Powiedzia�e� wobec tych t�um�w: Urodzi�em si� na nowo! M�wi�e� o sobie i o nowym �wiecie. I tam na Wawelu wyja�ni�o mi si�, co to jest ten „nowy �wiat" - �wiat ducha; czy raczej trzeba powiedzie�: „Z Ducha". Twoja mowa wywo�ywa�a wizj� tego nowego �wiata - i ta sceneria, ten Wawel, ta katedra, w kt�rej mieszka tradycja i w kt�rej jest zakl�ta przesz�o�� i tera�niejszo�� przesz�o�ci! Mia�am wra�enie, �e wywo�ujesz duchy, nagle �wiat zape�ni� si� duchami - aktualny, rzeczywisty �wiat! Ten tu otaczaj�cy nas. Sta�o si� tak jakby pod wp�ywem Twoich s��w przesta�a istnie� granica czasu i �ycia, poczu�am si� w kr�gu czego� wielkiego, w obecno�ci Boga samego, kt�ry nie tylko jest, ale daje �ycie!
Mia�am wra�enie, �e dotykam rzeczy niedotykalnych, wydawa�o si�, �e przywo�a�e� dusze tych wszystkich tam spoczywaj�cych - orszak wielkich duch�w, gigant�w historii!
Wizja a� przera�aj�ca niezwyk�o�ci�, ale wyda�o mi si�, �e mo�e dopiero pierwszy raz w pe�ni rozumiem, co znaczy „zwyci�y� �mier�", „nie�miertelny" i „wiecznie �ywy" - i poczu�am si� jako� w tajemniczy spos�b zjednoczona z tymi wszystkimi, co umarli, w��czona w nurt tych dziej�w i zrozumia�am, co to jest „�wi�tych obcowanie", i zrozumia�am to, co m�wi�e� kiedy� tam w lesie, pretiosa mors sanctorum - droga jest �mier� �wi�tych, ci�g nieprzerwany �ycia innego, nowego! Poj�am, �e dopiero to jest �ycie prawdziwe i powsta�o we mnie przekonanie, �e jestem w ten nurt prawdziwego �ycia w��czona. Nowa rado�� i nowa wdzi�czno��!

Wdzi�czno�� za to „urodzenie". Powiedzia�e�, �e Ko�ci�-Matka ciebie urodzi�a i dotar�o do mnie w�a�ciwe poj�cie „Ko�cio�a". Oczywi�cie nieraz s�ysza�am, jak ksi�a m�wili „Ko�ci� - matka nasza", ale to istotne znaczenie, „matka ducha ludzkiego", nie by�o dla mnie tak oczywiste, jak teraz si� sta�o. Bra�am w siebie te s�oma i t� wielk� tre��, stoj�c w roz�wietlonej katedrze. Poczu�am si� bliska Tobie b�yskiem zrozumienia Bo�ych spraw na ziemi. Niewidzialne wi�zy!

I zarazem zrozumia�am Twoje powiedzenie, �e mi�o�� musi by� wolna; zrozumia�am zwi�zanie, wi�zy i wolno�� w tej samej chwili - wolno�� duszy, blisko�� przedziwna i oddalenie - i te wielkie sprawy, kt�re zabieraj�, a zarazem dlatego w�a�nie daj� cz�owiekowi. Arcypasterz, dar dla ludzi, „dusz� swoj� daje za owce swoje".
I z tego nowego �wiat�a powsta�a we mnie gor�ca modlitwa o to, by nast�pi� cud narodzenia, nowego narodzenia tych wszystkich ludzi Tobie dzi� oddanych pod opiek�!

Zawsze dot�d m�wi�e� o Bogu. Tu dzi� m�wi�e� o sobie, ale to o Tobie by�o te� o Bogu w spos�b szczeg�lnie przejmuj�cy, docieraj�cy do dna duszy. Rozumia�am ka�de s�owo i mia�am to poczucie, �e prze�ywam to w�a�nie rodzenie z ducha!
Ale zarazem niemal przerazi�a mnie �wiadomo��, jak wielka odpowiedzialno�� spad�a teraz na Ciebie - odpowiedzialno�� za tych wszystkich ludzi! Nagle mnie to tak przerazi�o tym ci�arem, �e poczu�am niepok�j, ale w�a�nie wtedy powiedzia�e� o ufno�ci i wyzna�e� tym t�umom, tym obcym ludziom nie tylko, �e ufasz ufno�ci� a� niezrozumia�� - ale, co wi�cej, wyzna�e�, �e kochasz Boga i st�d pochodzi ta ufno��. I to, co m�wi�e�, nie da si� zapomnie�!

To wyznanie, to �wiadectwo by�o takie, �e sta�o si� oczywiste, �e B�g taki, jakim Go pokazujesz, niejako musi by� kochany, �e musisz Go kocha�, bo jest tak porywaj�cy, godny wszelkiej mi�o�ci - m�wi�e� to z samego dna duszy!
Wielkie wyznanie!

M�wi�e� niby proste fakty, daty, a przecie� odkrywa�e� tajemnice Twojego kap�a�stwa. M�wi�e� to tym niby obcym ludziom - i ja sobie u�wiadomi�am, �e tych wszystkich ludzi podejmujesz z ca�� ogromn� odpowiedzialno�ci�, bierzesz ich jak „skarb", jak swoje „owce" i m�wisz im to, co si� naprawd� sta�o. Potem m�wi�e� o wsp�lnocie i wsp�odpowiedzialno�ci, i o wsp�dzia�aniu. Kiedy� powiedzia�e� do mnie: Dziecko mojej duszy, urodzone - to w�a�nie prze�ywa�am w tej wielkiej chwili na Wawelu i to zosta�o we mnie na zawsze!

17 V 1964

Kochana Dusiu,
Wielkie jest dzisiaj �wi�to i mi�o�� Bo�a rozlana jest w sercach naszych przez Ducha �wi�tego, kt�ry jest nam dany.
Ta mi�o�� jest �r�d�em i podstaw� wszelkiej mi�o�ci, kt�r� musi cz�owiek tworzy� z trudem, ale niech si� trudu nie l�ka.
Br.
n. wpadnijcie dzi� wieczorem

Bieg�y dni za dniami - do�� podobne, pe�ne pracy, nieraz narasta�o zm�czenie. Czekali�my wakacji, oddechu, nabrania si�. No i przyszed� czas - wreszcie.

Niedziela
Po�piech pakowania - ci�gle za ma�o czasu, ale wreszcie jedziemy. Szosa - inaczej wygl�da ni� wtedy, gdy si� maszeruje, jak szybko przemykaj� ludzie obok - w�a�ciwie dok�d jedziemy? Skr�camy z szosy na boczn�, wyboist� drog�, na „koniec �wiata"!
Biwak. Zielony �uczek maszeruje po kamieniach nad mod�. Woda za ma�a, �eby si� k�pa�, ale jest ch�odna, orze�wiaj�ca! I las pi�kny!

Poniedzia�ek
Ranek pochmurny, b�dzie pada�o? Msza �w. na stoku g�ry, niedaleko zaszli�my!
Godzina 14.00, zrobi�o si� wspania�e s�o�ce! Rozbijamy biwak „byle gdzie", pod wielk� czarn� sosn�, kt�rej ga��zie s� wysoko na niebie, a pie� tu� przy nas go�y i taki dziwnie pokr�cony. Doko�a pe�no ma�ych jode�ek, b�yszcz� w s�o�cu dwukolorowe ga��zki.
Ciemna ziele� starych ga��zi otoczona �wie�� jasno�ci� m�odych, u; dole strumyk. Po tej stronie, gdzie stan�y namioty, brzeg stromy, a z drugiej strony jar bocznego strumyka, kt�ry szemrze cicho; woda spada po kamykach, moda jak zawsze w g�rach czysta i zimna! Pisz� o niej „jak kryszta�".

Namioty ustawi�am ja, w�r�d wielkich paproci. Pachn� tak ostro, uk�adaj�c si� pod pod�og�! Cisza. Ale cisza w lesie wcale nie jest cicha - jest mn�stwo d�wi�k�w. Najg�o�niej szumi� te na tle nieba wysokie szczyty drzew, g��wnie jode�. Wida�, jak ko�ysz� si� ga��zie, tam wysoko - tu ni�ej nie rusza si� nic, ale ten szum z g�ry przychodzi falami, narasta, a potem znowu cichnie. Tu ni�ej ko�o nas brz�cz� b�ki, kr�� bucz�c, czasem kt�ry� przysiadzie na chwil� ze swoim ��to-pr��kowanym brzuszkiem - i potem odlatuje jak akord b�bna w muzyce le�nej.

Pod nami strumyk. Te� s�ycha�, kilka ton�w - te g�o�ne, pojedyncze z prawej strony dochodz�ce, to ta male�ka siklawa, woda spada na kamyki. Ten d�wi�k z lewej strony to woda mi�ksza, przemykaj�ca si� mi�dzy kamieniami - pluszcze. Cisza pe�na d�wi�k�w, a ziele� pe�na barw! I cisza, i ziele� wchodz� do serca. Cichnie wszystko zamkni�te w nim!
Ale noc jeszcze niespokojna - uciszona my�l� Tu solus constituisti me! - Ty sam mnie utworzy�e�!
Wiecz�r - kompleta i blisko�� Boga. Pe�nia zaufania.

Wtorek
Ranek bezwietrzny, las cichy. Z daleka gwi�d�e ch�opak - to ten, co wczoraj przechodzi� z psem, „wsiowy bajdok".
Msza �w. w niskich krzakach, jedna ga��zka pochylona nad o�tarzem, powy�ej cie� starych drzew. Ziemia pachnie �wie�o�ci� i wilgoci�. Potem w�drujemy, szukaj�c miejsca na biwak.
Sama si� dziwi�, �e tak �atwo odnale�� Boga w�r�d zielonych drzew. To nasze beskidzkie rekolekcje! A mo�e to B�g odnajduje cz�owieka?

Co za drzewo! Najgrubsze i najwy�sze, ale w po�owie uci�te czy z�amane - mo�e przez burz�? A z tego miejsca w g�r� rosn� nowe ga��zie, licz�: trzy, cztery, pi�� nowych ga��zi, w�a�ciwie ju� pni, wyci�gni�tych w g�r� jak ramiona wyci�gni�te prosto do nieba – najpierw �agodnie wygi�te, a wy�ej wyprostowane. Nigdy takiego drzewa nie spotka�am, mo�na by tam zamieszka� mi�dzy konarami! Poni�ej pie� g�adki, ju� bez bocznych ga��zi.
Ko�o mnie na nitce ko�ysze si� male�ki paj�czek - nie mam poj�cia, gdzie ta niteczka jest zamieszona, wydaje si�, �e w niebie, niknie wysoko tu powietrzu. Ma�e zielone stworzonko ko�ysze si� na tej niteczce, zawieszone m pr�ni!

Obok drugie drzewo, tak�e wspania�e, pie� te� gruby, ale roz�o�ysty. Ten buk zajmuje dla siebie kawa� lasu i daje wspania�y cie�. Pod nim sucho, li�cie tak g�ste, �e nieba nie wida�! Pie� jest szary, a li�cie jasnozielone. A na ziemi dooko�a pnia zesz�oroczne, suche li�cie szeleszcz� pod naszymi stopami. Idziemy dalej, w�a�ciwie
uciekamy st�d bokiem pod g�rk�. Andrzej przewr�ci� si� pod swoim „bajdo�em". Nie mo�e wej�� na prze��cz, no to ja wchodz� dwa razy! Najpierw schodzimy w d� ko�o �licznej czerwonej cerkiewki, ukrytej w wysokich drzewach, potem przez wie� i dalej znowu do g�ry.

Biwak na stoku, nad strumykiem, pod roz�o�yst� sosn� z widokiem na ja�owce, nad rzeczk� - ale mi�dzy rzeczk� a namiotami jeszcze ma�y strumyk. Rozbijamy szybko namioty, bo spada obfita rosa. Jutro b�dzie pogoda!

�roda
By�a pogoda „jak rybie oko" - s�o�ce! Rano opalanie i ksi��ka. Msza �w. w leszczynach nad wod�, W cieniu, i tam te� obiad.
Pod wiecz�r ruszamy, s�o�ce ju� ku zachodowi, idziemy drog� wypatrzon� przez Andrzeja na teren dawnej wsi. Droga �liczna, zielona - bezludzie!
Biwak jak marzenie na wysokim brzegu pod kilkoma brzozami, schowana przed �wiatem polana, w dole strumie� czysty, zimny, z wodospadem. Na polance s�o�ce, naprzeciw brzeg wysoki z wysok�, nieskoszon� traw�!

Czwartek
W nocy i rano pada�o, ale do Mszy �w. jest sucho. Namiot nie przecieka. Po po�udniu wypogodzi�o si�, spacer i zbieram poziomki!

Pi�tek
Rano czytanie i, jak zwykle, opalanie na nadymaku. I rozmowa dziwna, g��boka, o tajemnicach duszy ludzkiej. Po po�udniu spacer w g�stwinie i wiecz�r; �al, �e koniec!

Sobota
W sobot� Msza �w. znowu pod brzozami.
Wyruszamy po po�udniu, szukamy przej�cia na drug� stron� w�wozu - g�stwina, potem w d�, przez poziomkowy las. W dole widok na roz�o�on� wie�. Pod lasem dzieci wystraszone i krowy, ale w�drujemy dalej.
Ostatni biwak po�r�d brz�z i bardzo wysokiej trawy. Strumyk ma�y, w dole za leszczynami, w g��bokim lesie. �adnie tu!

Niedziela
Rano w niedziel� w�r�d tych brz�z Msza �w., mr�wki nie daj� mi kl�cze�.
Koniec - �al.

Ju� jeste�my spakowani, idziemy ju� tylko do takiej ma�ej ��czki. Andrzej poszed� po samoch�d i po ciupag�, a ja le�� w trawie i my�l� - opalam si� jeszcze ostatni raz.
Przechodzi jaka� kobieta, patrzy na mnie i macha r�k�: „A niech si� tam opalaj�, to moja ��ka!".

Andrzej przyje�d�a i wracamy do Krakowa. Wakacje sko�czone. Jak zawsze pisz� swoje rozmy�lania na bazie tekst�w, kt�re mi podyktowa�e�.
JP // widzia�em [dopisek pod tekstem]

Kochana Dusiu i Drogi Andrzeju,
Mam jeszcze w oczach ostatnie wra�enie Krakowa: Wasze dwie postacie zdaje si�, �e widzia�em jeszcze, kiedy szli�cie do samochodu. Bardzo serdecznie poleca�em Was Bogu. Dziewi�� dni (nie siedem) wsp�lnej w�dr�wki bardzo mnie przybli�y�o do Was. Ogromnie Warn jestem wdzi�czny: czu�em si� doskonale i dni dos�ownie miga�y. My�l� jednak, �e przemijaj�c, co� w nas zostawia�y.

Wakacje 1965

Planujemy, jak zawsze, w�dr�wk�; wyje�d�amy w g�ry w Beskid, bo to jest nasz� tradycj�.

18 VII 1965
Rano tempo pracy nu��ce i niepokoj�ce- wi�c wyjechali�my p�no. Nocleg w szuwarach nad jak�� rzeczk�, nie wiem jak�, tu� za Grybowem. Pada.

19 VII poniedzia�ek rano
Zostawili�my samoch�d m �nietnicy u si�str dominikanek, siostry mi�e. Deszcz pada dalej! Od 11.00 droga przez las w poszukiwaniu biwaku. Andrzej znalaz� poziomki i ��k�, ale ��ka okaza�a si� mokra.

20 VII wtorek

Nie ruszyli�my si� - to ja nie chcia�am, czu�am si� �le. Msza �w. by�a pod wielkim, najwi�kszym �wierkiem, nad potokiem niedu�ym, ale woda w nim czysta. Przesta�o troch� pada� i pokaza�o si� nawet s�o�ce.

21 VII �roda
Msza �w. pod tym samym drzewem i pe�ne s�o�ce, opalamy si�!

20 VII czwartek

Po po�udniu ruszyli�my w drog�. B��dzili�my po lesie pe�nym wielkich modrzewi, bo droga si� urwa�a i wyszli�my wprost na stok po drugiej stronie �nietnicy. Biwak na stoku i namioty stoj� krzywo, bo pochy�o. Ale za to mn�stwo poziomek.

23 VII pi�tek rano

Msza �w. w takim ma�ym leszczynowym g�szczu. Kobieta jaka� przesz�a z dzieckiem. Wieczorem wyruszyli�my dalej, pojechali�my szybko i daleko, ale za to biwak by� pi�kny jak w bajce i wspania�y potok z wodospadem ze starego mostu, doko�a olbrzymie modrzewie pomieszane z sosnami i wspania�e, wysokie i smuk�e ja�owce. Biwak jak w zaczarowanym lesie!

24 VII sobota rano
Msza �w. by�a pod olbrzymim �wierkiem, dolny konar nisko s�u�y� za podstaw� dla wody i wina. A potem k�piel w tej czystej wodzie i opalanie, spali�am sobie plecy!

25 VII niedziela

Ruszyli�my bardzo wcze�nie, ale i tak za p�no i dzie� okaza� si� trudny, bo za gor�cy - i ja zgin�am w lesie, zbieraj�c poziomki! A potem to przedzieranie si� przez je�yny z ci�kimi plecakami, no i wreszcie weszli�my „na gra�".
Msza �w. w takiej jakby kaplicy z suchych �wierk�w, pod nogami mi�kkie igliwie!
Nagle zacz�o pada�, ale pr�dko przesz�o. Droga w d� przez bardzo �adne zbocze, przez mieszany las a� do ��ki, a na niej rzeka i k�piel. Nad t� rzek� s�ynna jajecznica i nag�a ulewa, i ucieczka do wsi. Ja si� �miej� i �miej� z tego psa, kt�ry nagle wyskoczy� i moi panowie przed nim uciekali, a ja si� �mia�am!
Potem ju� pada�o, gdy odje�d�ali�my do Jurkowa. Wr�cili�my do dzieci przez pi�kny las, ale w deszczu!
Rozstali�my si� i m�j Brat zostawi� mi na nast�pny tydzie� teksty rozmy�la�. Zabra�am je ze sob� i pojechali�my z dzie�mi w Tatry S�owackie.

26 VII poniedzia�ek
Gloria (in excelsis) Deo... Chwal� (na wysoko�ci) Bogu...
Jak�e trudno „g�osi� chwa�� Boga", bo przecie� nie o s�owa chodzi... ale... siebie ca�ego tak ustawi�, �eby wszystko we mnie g�osi�o Panu chwa��.
Jazda - pe�no, duszno, zniecierpliwienia. Zajechali�my wieczorem na Podba�skie, pada wci��...

27 VII wtorek
...et in terra pax hominibus... ...a na ziemi pok�j ludziom...
Pok�j cz�owiekowi daje �aska. Jak�e mi brakuje Mszy �w. i Ciebie. Jakim jestem kiepskim narz�dziem, kiepskim odbiorc� �aski...
Kiedy� powiedzia�e�: Trzeba umie� bra�. �aski jest nadmiar, morze cale... Bra� �ask�. Jak?
W g�ry nie poszli�my - la�o i uciekli�my w dolin� Wagu, gdzie by�o s�o�ce, widoki, muzea i �liczne miasteczko pe�ne starych dom�w - Ru�omberok. Na g�rze ko�ci�, od niego rozleg�y widok.

Pok�j ludziom... Co si� ze mn� dzieje? Przecie� mam wszystkie warunki do spokoju, a chwilami zrywa si� we mnie gniew. M�wisz: appetitus irascibilis (Pop�d gniewliwy)- ale co z tym robi�?
Staram si� modli�, staram si� by� blisko Boga, a r�wnocze�nie mam takie poczucie, �e to ode mnie nie zale�y.
�pimy ci�gle na Podba�skiej, ale g�r nie wida�.

28 VII �roda
...bonae voluntatis... ...dobrej woli...
Powiedzia�e�, �e mi nie brakuje dobrej woli, ale ja mam w�tpliwo�ci, przynajmniej w niekt�rych momentach. Gdy si� z�oszcz�, to mi si� wydaje, �e mi w�a�nie brak dobrej woli... Co z tego, �e chc� przedtem i potem? „Dobra wola" to znaczy jakie� podporz�dkowanie - dobra, pokorna i pos�uszna, poddana Bogu.
Pogoda troszk� lepsza. Poszli�my dolin� Koprow� a� na Zawory i ca�� Cich� - olbrzymia „wyrypa", wr�cili�my oko�o 24.00. By�o pochmurno i zimno, ale bez deszczu. W drodze w ciszy modli�am si�. By�o mi �atwiej, dzie� by� „wygrany". Jest mi lepiej.

29 VII czwartek

Poszli�my na Krywa�. Niespodziewanie wspania�e s�o�ce i widoki, kt�re przetrwa�y tylko do naszego powrotu.
Laudamus Te, benedicimus Te... Chwalimy Ci�, b�ogos�awimy Ci�...
Rozmy�la�am po drodze - wraca�am nieco z ty�u z Anusi� i powiedzia�am jej, co my�l�. Jest do�� du�a, �eby zapami�ta�, mo�e co� zapadnie w ni�.
Widok z Krywania nieprawdopodobny, porywa serce, same „laudesy" powstaj� w duszy. Gdy byli�my jeszcze na szczycie, zacz�y si� zbiera� pierwsze chmury, zwi�kszaj�c rozmaito�� wra�e� - ods�ania�y nagle widoki przedziwne.
Ale wycieczka by�a m�cz�ca.

30 VII pi�tek
Nie spa�am ca�� noc, pierwszy raz tutaj. Tak bardzo bola� mnie kark. Nic dziwnego, pogoda si� sko�czy�a. Od rana leje. Zwijamy ob�z, uciekamy tu d�. Jazda przez szereg miast w poci�gu podmiejskim.
Adoramus Te, glorificamus Te... Wielbimy Ci�, wys�awiamy Ci�...
Jak? Jak mo�e cz�owiek uwielbia� Boga? Jako� jest w tym nieudolny. Pomaga ten wspania�y �wiat natury, kt�ry jest drog� do Boga. Poprzez pi�kno �atwiej doj�� do Boga ni� przez trud, przynajmniej do adoracji!
Zajechali�my na luksusowe taborisko w Podspadach, a stamt�d wr�cili�my i Krakowa. Koniec wakacji.

31 VII sobota
Gratias agimus Tibi... Dzi�ki Ci sk�adamy...
Czy rzeczywi�cie? My�l�, �e w�a�nie nie umiemy by� wdzi�czni.
Kiedy� posiedzia�e�, �e nie chodzi o to, �eby okazywa� wdzi�czno��, tylko by� wdzi�cznym. Rozumiem to, ale jest mi smutno, �e nie umiem Bogu okaza� wdzi�czno�ci. Tak mi si� wydaje, �e wdzi�czno�� w jaki� spos�b musi tkwi� w dzia�aniu cz�owieka, inaczej jest „pusta". Musi si� jako� przejawia�, cho� oczywi�cie wiem, �e nie o „okazywanie" chodzi, ale o „bycie wdzi�cznym". To zak�ada w�a�nie jaki� szczeg�lny spos�b bycia, a zatem jednak jakie� uczucie wdzi�czno�ci Nie da si� inaczej... Mo�e zreszt� bardziej przejawia si� ono w intencji ni� w s� mym sposobie dzia�ania, bardziej w my�li. Powinna przepoi� tre�ci my�li i dyktowa� intencje czyn�w - w�a�ciwie wszystkich czyn�w, bo jak inaczej?

Rzym 5 X 1965

Moi kochani: Dusiu, Andrzeju!
Dzi�kuj� za ostatni (pierwszy zarazem) list z 20 IX, kt�ry otrzyma�em przed tygodniem. Potem w dniu 28 IX otrzyma�em telegram. B�g zap�a� m pami��. Sam wys�a�em list chyba 19 IX, a ten jest drugi. W li�cie by�y rozmy�lania na temat ,,Magnificat", dzi� spr�bujemy znale�� inny temat. Zawsze bodaj jedno takie zdanie stanowi punkt zaczepienia. Ciesz� si� z wiadomo�ci dobrych, z podsumowania wakacyjnego w�tku, co daje spok�j, z wyr�wnania psychicznego i wewn�trznego spokoju. Ciesz� si� r�wnie� z pewnego obudzenia - powiedzmy - instynktu samozachowawczego, z my�li o potrzebie leczenia cho� r�wnocze�nie martwi� si� Twoim stanem zdrowia i si�. Codziennie prosz� Pana Boga, aby Ci zachowa� to zdrowie i pozwoli� spe�ni� wszystkie Twoje i Wasze wsp�lne zadania.
Co do mnie: stosuj� si� mo�liwie dok�adnie do zalece� witaminowych. Pierwsze dni by�y okresem adaptacji, teraz ju� czuj� si� ca�kiem dobrze. Pogoda tutaj jest pi�kna, nawet poniek�d upalna. Zaj�� du�o, wi�c dni szybko si� przesuwaj�. B�g zap�a� za modlitwy i ca�� duchow� pomoc, jak� otrzymuj�.
Teraz rozmy�lania - bior� zn�w tekst prosty i �atwy do zapami�tania: hymn eucharystyczny �w. Tomasza z Akwinu (o Naj�w. Sakramencie): [tematy rozmy�la� po �acinie].
Tu przerywam, dalszy ci�g rozmy�lania w nast�pnym li�cie. Tekst zreszt� znajduje si� w mszale i gdyby by� napisany nieczytelnie, tam mo�na sprawdzi�.
Serdecznie pozdrawiam i ca�uj� Was razem z Dzie�mi

Rzym 25 XI 1965

+ Droga Dusiu i Andrzeju!
Ucieszy�em si� bardzo �yczeniami i dopiskami dzieci, r�wnie� telefonem.
Dopiero dzi� mog� si� zabra� do zestawienia dalszych temat�w rozmy�lania, bo przez dwa tygodnie prawie by�o ogromnie du�o zaj��, a zw�aszcza korespondencji. W og�le zaj�� jest tutaj du�o, a mo�liwych jeszcze wi�cej. A jednak jest to czas b�ogos�awiony, kt�ry prze�ywa si� we wzgl�dnej koncentracji, powiedzia�bym nawet - kontemplacji g��bokich spraw. l ta atmosfera rzutuje na inne dziedziny. Du�o mo�na zrobi� refleksj�, �ycie modlitwy jest uporz�dkowane i uj�te w ramy poza tym jest na ni� do�� czasu, co nie zawsze si� dzieje w Krakowie. Jest te� okazja, aby si� oderwa� i gdzie� pojecha� w sobot� lub niedziel� - a we W�oszech jest co ogl�da�. Chocia� - gdy chodzi o pi�kno natury - w naszych stronach mamy go du�o, a jest przy tym powiedzia�bym „bardziej go�cinne". Tu ju� wsz�¬dzie cywilizacja, cho� g�r du�o.
Czas biegnie b. szybko. Ka�dy dzie� jest wype�niony. Czuj� si� dobrze. Witamina C ju� wyczerpana. Witamina B osamotniona. Du�o owoc�w. Bardzo si� ciesz�, �e „korzonki" troch� ust�pi�y i �atwiej jest Ci si� rusza�. Jeszcze bardziej ciesz� si� z d�br wewn�trznych, z owoc�w �aski - ale to si� nie da wyrazi� s�owami ani napisa�. Za tym trzeba i��.
Teraz wi�c - aby za tym i�� - zestawiam tematy rozmy�lania na nast�p¬ne dni.
[tematy rozmy�la� po �acinie]
Ca�uj� i pozdrawiam bardzo serdecznie Ciebie Andrzeja i Dzieci.
Br.
.

Abuna Zygmunt · Abuna Zygmunt Miejscowosc: Aleppo

Tereso , jestem ci bardzo , bardzo wdzieczny za Dobro podzielenia sie z nami tym co takie DOBRE !

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Fragment V

2.II.1967

To konsylium neurochirurg�w - dr �ucja Czewri�ska, prof. Adam Kunicki i prof. Jerzy Chor�bski – zdecydowa�o ostatecznie pos�a� mnie na operacje do Ameryki.......

Pan konsul przyj�� mnie i zada� pytanie, dlaczego chc� jecha� do Ameryki, a ja na to, �e wcale nie chc�, ale �e neurochirurdzy mnie wysy�aj� „na si��" - ja wola�abym nie. Dlaczego tam - i to do Honolulu? Prof. Adam Kunicki powiedzia� mi, �e w�a�nie tam jest neurochirurg, kt�ry zajmuje si� tylko operowaniem kr�gos�upa szyjnego i opracowa� now�, bezpieczn� metod�, anterior approach - operowanie kr�gos�upa od przodu, czego nikt dot�d nie robi�. W Europie neurochirurdzy rzadko operuj� kr�gos�up szyjny, a on cztery razy tygodniowo. Dlatego w�a�nie Honolulu, bo dr Cloiuard tam ma klinik�.
A to s�owo Honolulu budzi we mnie skojarzenia, bo jak by�am tak malutka, �e na dalekie wyprawy ojciec mnie wozi� na sankach i mia�o by� bardzo, bardzo daleko, to m�wi�: „Jedziemy do Honolulu".

Kiedy kupowa�am bilet w „Locie" panienka w okienku z niedowierzaniem zapyta�a: „Gdzie pani chce lecie�, do Honolulu?". W�a�nie tak, do Honolulu. Kupili mi bilet dooko�a �wiata i mog� robi� stop, gdzie zechc�.
I tak udam si� tu t� nieprawdopodobn� podr� - Wiede�, Londyn, Pary�, Nowy Jork, Honolulu, Rzym itd.

+ Kochana Dusiu!

Za��czam listy na podr�. Przeczytaj i powiedz, czy czego� jeszcze nie trzeba w nich dopisa� - i czy jeszcze do kogo� nie trzeba napisa�. Je�li chodzi o Stany Zjednoczone, to zwr�c� si� do Matki konsultorki SS Felicjanek. A teraz chc� Ci jeszcze powiedzie� - niejako dopowiadaj�c do tego, co ju� Ci powiedzia�em w pi�tek: ufam Bogu, kt�remu Ciebie i Twoj� pr�b� polecam z pokornym b�aganiem. Jeste� tak bardzo potrzebna: Andrzejowi, Dzieciom, Ko�cio�owi, kap�anom, ma��e�stwom, mnie. Jest nam wszystkim potrzebna Twoja osoba i Twoje zdrowie. Polecam Ci� Chrystusowi i powierzam Ci� Jego Matce. Poniewa� w tym ostatnim punkcie masz jeszcze jakie� wewn�trzne trudno�ci „z sob�" - wi�c chc� ten punkt, je�li tak mo�na powiedzie�, uczyni� swoim. Moje zawierzenie wzgl�dem tej Matki te� zreszt� przysz�o stopniowo i przysz�o z pewnym trudem. Odes�a� mnie do Niej Syn. A �w. L. de Monfort nauczy� mnie, jak bardzo stosunek do Niej tkwi w stosunku do Odkupiciela i do Tr�jcy Przenaj�wi�tszej. Prosz�, aby� si� nie martwi�a tymi trudno�ciami. Czyni� t� Twoj� spraw� swoj�. I ufam. Jeszcze Ci przed wyjazdem dam szkaplerz.
Br.

Modlitwa dla mojej Siostry w Jej chorobie

Bo�e m�j, prosz� Ci� bardzo o �ask� potrzebn� do pe�nego wykorzystania mojej choroby. Wiele ju� razy w �yciu cierpia�am, ale nigdy nie czu�am, tak jak teraz, �e pomi�dzy cierpieniem a poznaniem Ciebie i mi�o�ci� istnieje tak bliski zwi�zek. Wiem, �e istnieje - ale nie ca�kiem pojmuj�, m czym polega. I dlatego Ciebie, kt�ry znasz w ca�ej pe�ni swe stworzenie, b�agam o �ask� owoc�w mojego cierpienia.
A r�wnocze�nie prosz� Ci� o powr�t do zdrowia. Chc� pracowa� dla drugich. chce spe�nia� me obowi�zki w rodzinie. Daj mi zdrowie, bez kt�rego to wszystko jest niemo�liwe, a w ka�dym razie utrudnione.
Dzi�kuj� Ci za to, �e mnie prowadzisz, �e do mnie co dzie� wst�pujesz, �e dajesz mi coraz lepiej poznawa� mi�o�� Twoj�. I z ca�� ufno�ci� oddaj� si� Tobie jak dziecko Ojcu.

16 IX 1967
+ Droga Dusiu!

By�em na Jasnej G�rze tak�e i po to, a�eby „przygotowa� Ci miejsce". Chyba rozumiesz, co chc� wyrazi� t� przeno�ni�. Widz�, �e po d�ugim okresie trudno Ci wej�� na nowo i znale�� proporcj� spraw, tym bardziej �e sprawy te „wal� si�" na Ciebie na zasadzie zaleg�o�ci i oczekiwania. Widz� te�, �e si� m�czysz - nie tylko fizycznie.
My�la�em nad tym tutaj i w drodze. My�la�em i poniek�d stara�em si� zaantycypowa� Twoj� obecno�� i Twoje pro�by. Bardzo trzeba, aby napi�cie pomi�dzy tym, co „musisz", a tym, czego „chcesz", jako� si� w Tobie zr�wnowa�y�o. �eby zr�wnowa�y�o si� poprzez to, co najwa�niejsze: tym jest pragnienie czynnego i tw�rczego uczestnictwa w dziele Chrystusa. To dzie�o jest wsz�dzie - i mo�liwo�ci uczestnictwa w nim tak�e. Sens nabo�e�stwa k Matki Bo�e j (i to jest mo�e nabo�e�stwo najg��bsze i sens najistotniejszy) jest taki, �e Ona pomaga nam uczestniczy� w dziele swego Syna i pozwala wszystkim znajdowa� w�a�ciwe mo�liwo�ci tego uczestnictwa.
W tym duchu my�la�em o Twoim do Niej nabo�e�stwie. W�a�ciwie ju� to nabo�e�stwo Twoje do Niej jako� tak w sobie ustawiam. Szczeg�lnie u�wiadomi�em to sobie na Jasnej G�rze, dlatego Ci o tym pisz�. Bardzo pragn�, aby� by�a zdrowa i mia�a jak najwi�cej si�. Ale pragn� te�, aby� uchwyci�a proporcje w�r�d r�nych Twoich �yciowych zada�, czyli r�nych element�w sk�adowych Twojego uczestnictwa w dziele Chrystusa. Pragn�, �eby� si� nie m�czy�a. �eby Ci w tym Matka Boska pomog�a.
„Osob� i czynem" si� nie martw. Niepotrzebnie o tym wspomina�em. Ja sam jestem w trakcie dopracowywania w�a�ciwej koncepcji, gdy chodzi o „integracj� osoby i w czynie". St�d „��danie" Twoich uwag jest przedwczesne. Przecie� nie mo�esz mi przepisywa� ca�ej fizjo- i psychologii cz�owieka. Przy nowej koncepcji to musi si� jako� inaczej zarysowa�.
Polecam Ci� Duchowi �wi�temu, kt�rego zawdzi�czamy M�ce i �miem Chrystusa.
Br.
PS
Zajd� dzi� ok. godz. 21.00.

18.X 1968

Na Kanonicznej alarm przeprowadzki (przeprowadzka ks. Kardyna�a Karola Wojty�y z Kanonicznej na Franciszka�sk� 3)

Posuwaj� si� lata - wsp�lna praca. Prowadz� poradni� w pokoju, kt�ry ksi�dz Kardyna� odda� mi ze swego apartamentu na ul. Franciszka�skiej. Pracuj� obok niego - czasem wchodzi i zamieniamy par� s��w, czasem wieczorem nagle pan Franciszek Wicher przynosi mi kolacj� - „bo ksi�dz Kardyna� kaza�, bo pani doktor pracuje ca�y dzie�". Wychodz� nieraz o 23.00.
Pracuj�, ale staram si� nie zaniedbywa� rozmy�la�, kt�rych temat zawsze dostaj� od Brata - ten sam tekst, omamiamy go razem, a gdy go nie ma, pisz� swoje my�li, kt�re on jak zawsze czyta i robi swoje znaczki.

Jasna G�ra, 4 V. 1969

+ Droga Dusiu!

Kiedy� napisa�em do Ciebie z Jasnej G�ry, �e chcia�bym Ci spraw� rodziny w szczeg�lny spos�b odda� w r�ce. Dzi� chc� do tego powr�ci� raz jeszcze. Sprawa rodziny i sprawa ma��e�stwa, kt�ra si� w tamtej zawiera i stoi niejako u jej podstaw - zawsze by�a w moim widzeniu pierwszoplanowa. Wyrazem tego widzenia sta�a si� „Mi�o�� i odpowiedzialno��" - ta pr�ba odkrycia i uporz�dkowania warto�ci, kt�ra chyba posiada dzi�, po Soborze i po Humanae vitae znaczenie bardziej powszechne ni� w�wczas, kiedy znalaz�a wyraz w mojej (i Twojej) ksi��ce.
St�d ta potrzeba duszpasterstwa rodzin oraz apostolstwa �wieckich w tej dziedzinie jest rzecz� jasn�. Jasne jest te�, �e aby je prowadzi�, trzeba mie� do gruntu prawid�owe widzenie tych warto�ci, o jakie chodzi. Widzenie takie posiadasz, jak ma�o kto. Posiadasz r�wnie� to ca�kowite i nieoszcz�dzaj�ce siebie oddanie dla sprawy. Dlatego te� w dalszym ci�gu chc� Ci t� spraw� odda� w r�ce. My�l� r�wnie�, �e dla tego pracowa�em, a przede wszystkim, �e tak kierowa�a Opatrzno��.
Dlaczego chc� Ci t� spraw� odda� poprzez Instytut Rodziny - to ju� wielokrotnie t�umaczy�em. Chodzi o stworzenie o�rodka „nadrz�dnego" w stosunku do duszpasterstwa i apostolstwa rodzin, kt�ry przez t� „nadrz�dno��" m�g�by by� w stosunku do jednego i drugiego najpe�niej „us�ugowy". M�g�by te� stanowi� dla nich rzetelne oparcie. Zawsze Ci m�wi�em, �e Twoje zadanie b�dzie musia�o coraz bardziej polega� nie tyle na bezpo�rednim dzia�aniu, ile na przygotowaniu innych do dzia�ania. I chocia� wiem, �e lubisz i cenisz dzia�anie bezpo�rednie, (czego zreszt� pozycja w IR nie eliminuje), to przecie� dobro sprawy i dalsze perspektywy jej rozwoju wymagaj� takiego wio�nie nastawienia. Z tej te� racji wysuwa�em spraw� habilitacji.
Instytut Rodziny oraz ca�e duszpasterstwo i poradnictwo stoj� na us�u¬gach wielkiej odnowy: odnowy ma��e�stwa i rodziny w Jezusie Chrystusie i w �asce Ducha �wi�tego. I dlatego te� szczeg�lnie jasno widz� tu, na Jasnej G�rze, potrzeb� stworzenia zaplecza nadprzyrodzonego dla tej dzia�alno�ci. Zaplecze modlitwy i ofiary, dla kt�rego trzeba niejako „werbowa�" ludzi, je�eli ca�a ta dzia�alno�� ma przynosi� autentyczne owoce. A o to przecie� chodzi i o tym nie przestaj� my�le� i tego pragn��.
Polecam Ci� w szczeg�lny spos�b Matce Bo�ej
Br.

+ Droga Dusiu!

B�g jest mi�o�ci�, a my uczestniczymy w tej mi�o�ci.
2. P�jd�cie do mnie wszyscy, kt�rzy pracujecie i jeste�cie obci��eni - a ja was och�odz� (znajdziecie odpocznienie).
3. Cokolwiek uczynili�cie jednemu z moich najmniejszych, mnie�cie uczynili.
4. A ja b�d� prosi� Ojca za wami i innego Pocieszyciela da wam: Ducha prawdy, �eby z wami mieszka� na wieki.
Te zdania cytuj� z pami�ci, mo�e nie ca�kiem dok�adnie. I stale si� modl� za Ciebie, o Twoje zdrowie i o wype�nienie Twojej trud¬nej misji. Modl� si� te� za Andrzeja i za Twoje dzieci ~ teraz zw�aszcza za ma�e.
Tw�j Brat
otrzym. ��d� 3 XI 70

7.XI. 70
+ Droga Dusiu!
Czyta�em Twoje notatki w czasie rekolekcji w Ty�cu. Odczytuj� w nich przede wszystkim dwie my�li: wysi�ek zwi�zany z pokor� - i „pok�j g��bi” cho� obie te sprawy s� wpisane w ca�okszta�t notatek bardzo dyskretni Zw�aszcza druga „pok�j g��bi" jest przys�oni�ta jakim� stenogramem niepokoju i napi�cia.
W czasie rekolekcji modli�em si� za Ciebie i nadal b�d� to czyni�, prosz�c o si�y do wszystkiego, co czynisz, prosz�c o to, �eby� dobrze wybiera�a i trafnie decydowa�a, o pok�j nie tylko „w g��bi", ale te� „na powierzchni" Twej duszy, prosz�c wreszcie za ludzi, z kt�rymi wsp�pracujesz, aby� ich mia�a, prosz�c - bardzo - za dzieci i Andrzeja, za wszystkie Dzieci, zw�asz¬cza te, kt�rymi najbardziej si� trudzisz, prosz�c, aby ten trud nie przes�oni� Ci nigdy Twojej w�asnej mi�o�ci, jaki we� wk�adasz.
To, co czynisz, jest dobre i s�u�y dobru. Inna rzecz, i� dobro jest wi�ksze ni� wszystko, co ktokolwiek z nas potrafi uczyni�. Tobie w dodatku jest dane czyni� dobro, zmagaj�c si� ze z�em. Prosz� Boga, aby� czyni�a to ze spokojem, s�u��c ze wszystkich si�, ale nie „przeci�gaj�c struny". �eby� mia�a poczucie „swych granic" i z ca�� pokor� w nich si� mie�ci�a. Prosz� Boga, aby przyj�� Twoj� modlitw� - t�, jak� Mu ofiarujesz, i aby da� Ci czas na modlitw� wedle potrzeby Twego serca.
Praktyka pokazuje, �e bardziej jeste� sob� w kontaktach indywidual¬nych z lud�mi, z m�odzie�� - i to na pewno jest dar Bo�y, charyzmat, kt�ry trzeba podtrzymywa�. Z uwagi na rozleg�o�� spraw, trzeba jednak uczy� si� kierowania, „pos�ugiwania" swymi lud�mi organizowania kontakt�w itd. Wiem te�, �e do sprawy „Witkowice" ci�gnie Ci� zasadniczo ta sama mi�o��, kt�ra sprowadzi�a Ci� do Instytutu Rodziny. Duch �wi�ty pomo�e jako� to rozwi�za�. Modl� si� o to wraz z Tob� i dalej b�d� to czyni�.
Br.

18 X sobota
Nie wytrzyma�am napi�cia i posz�am do Mariana, ale zareagowa� jednoznacznie Chce, �ebym si� da�a natychmiast zoperowa�!
No wi�c id�.
Posz�am, operowali mnie, ale uda�o si� usun�� ca�y nowotw�r, a przerzut�w nie znaleziono - wi�c dalej �yj�!!!
Nie tylko ja pisa�am moje rozmy�lania dla Brata. On te�, gdy wyje�d�a�, pisa� dla mnie.
Wymiana my�li o Bogu - naszym Ojcu. Przys�a� mi swoje rozmy�lania z Rzymu:

amDg
Totus tuus ego sum
Jan, 13 (my�li)
1 na �wiecie
„umi�owawszy swoich, do ko�ca ich umi�owa�"
- Pan Jezus mi�uje do ko�ca.
2 „...Ojciec da� mi wszystko w r�ce..."
- wszystko jest w Jego r�kach (cho�by nam czasem wymyka�o si� z r�k)
3 „zacz�� umywa� uczniom nogi" (przed ustanowieniem Eucharystii) stale to czyni, w ka�dej spowiedzi
4 „Panie, ty chcesz mi umy� nogi!" s�owa Piotra -
poczucie niegodno�ci: Panie, nie jestem godzien - i w�a�nie to jest
warunkiem, aby Chrystus zbli�y� si� do nas, aby da� nam siebie
5 ...Piotr spiera si� z Mistrzem, my te� nieraz si� z Nim spieramy na r�ne sposoby
Chrystus u�ywa ostatecznego argumentu: „Je�li ci� nie umyj�, nie b�dziesz mia�
udzia�u ze mn�" - i w�wczas Piotr ulega.
Najwa�niejsze jest, aby zachowa� komuni� z Chrystusem.
Mimo wszelkich trudno�ci
6 „...i wy�cie powinni sobie nawzajem umywa� nogi" (jak Ja wam umywam)
- czasem mo�e by� trudno, zawsze pozostaje Jego przyk�ad
7 „W czym nie jest wi�kszy..."
wci�� szuka� u Chrystusa pomocy dla naszej pokory
8. „Nie przyjmuj� tego, kt�rego ja po�l�"
- �eby mie� zawsze si�y do przyj�cia, i do�� mi�o�ci...i mie� co da� nie ze swojego,
ale z tego, co mamy od Boga („mnie przyjmuje, a kto mnie przyjmuje, przyjmuje
Tego, kt�ry mnie pos�a�”)

M et omnia mea Tua sunt
9. „dok�d ja id�” m�wi Jezus do Piotra –
czasem wypadnie nam i�� za Nim, podobnie jak Piotrowi,
zawodz�� si� na sobie, a�eby pe�niej objawi�a si� moc �aski
10 „znacie drog� :Ja jestem drog�, prawd� i �yciem”
dlatego przyjmujemy Komuni� �w., bo On jest drog�
11 „kto mnie zobaczy�, zobaczy� tak�e i Ojca...”
Boga niewidzialnego ujrze� w Chrystusie –
„widzialno�� Boga” w Chrystusie: „Wierzcie
mi, ze ja jestem w Ojcu, a Ojciec we mnie”
12 O cokolwiek prosi� mnie b�dziecie w imi� moje, Ja to spe�ni�”
„a b�d� prosi� Ojca, a innego Pocieszyciela da wam”

Droga Dusiu,
S� to my�li z Ewangelii �w. Jana wedle przewidzianych rozdzia��w. dalszy ci�g podam p�niej. Bardzo prosz�, aby� pozdrowi�a Andrzeja i Dzieci. Do Kasi i Andrzeja napisa�em, a do Marysi do��czam kartk�. Br.

28.X
P.S.
Mia�em to odda� Jakubowi, kt�ry dzi� odlatuje, ale okaza�o si�, �e juz pojecha� na lotnisko.

15.XI 77
Kochana Dusiu,

...Przesy�am Ci moje notatki z medytacji zaproponowanych przed wyjazdem. Wprawdzie nie „zeszyt”, ale lu�ne kartki. Czu�em wewn�trzn� potrzeb�, a�eby notowa� te my�li – i w ten spos�b by� z Tob�.
Napisa�em z Rzymu do Kasi i otrzyma�em od niej odpowied� – dobr� w tre�ci tzn. dobre wiadomo�ci. Jeszcze wi�c raz napisa�em przed wyjazdem. Do Marysi tez napisa�em, ale nie wys�a�em Rzymu. wy�l� teraz z Krakowa. bardzo serdecznie Ci� witam i czekam na Ciebie. Br.

Przygotowanie do wakacji 1978...
.

Abuna Zygmunt · Abuna Zygmunt Miejscowosc: Aleppo

Znow mialem okazje wpasc na krotki moment do spizarni , zeby wydobyc z niej kilka smakolykow...

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.

Wnuki Wandy P�tawskiej –bli�niaki: Jan i Pawe� na kolanach JP II (1980)

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Fragment VI

Przygotowanie do wakacji 1978...

30 VI 1978
+ Droga Dusiu,
Tak jak m�wi�a�, zamierzam dzisiaj zaj�� do Was po godz. 21 w sprawach wakacyjnych. Bogu polecam.
Br.
PS Tw�j list wzi��em na rekolekcje i zrobi�em na nim dopisek. R�wnie� pomy�la�em sobie, czytaj�c ksi��k� „Znak przebaczenia", �e niekt�re fragmenty zw�aszcza pocz�tkowe mog�yby Ci si� nada�. My�la�em te�, �e trzeba przejrze� nad Wis�okiem dawne zeszyty.
Br.

Ale te wakacje w sierpniu 1978 r. zosta�y przerwane. W niedziel�, sz�stego, rano powiedzia� przy �niadaniu: „Nigdy mi si� nic nie �ni, a dzi� �ni� mi si� Ojciec �wi�ty Pawe� VI, �e kiwa� na mnie".
Pada�, a w�a�ciwie si�pi� drobny deszczyk, jednak tak delikatny, �e poszli�my na G�r� �w. Anny. Tam wy�ej pada�o mocniej, wi�c schronili�my si� pod Drzewo Pi�cioramienne i ja nad jego g�ow� trzyma�am jak dach moj� peleryn�, �eby brewiarz nie zm�k�.
Po powrocie okaza�o si�, �e Basia us�ysza�a w radiu o �mierci papie�a Paw�a VI, a mnie �cisn�o si� serce, od jakiego� czasu mia�am to przekonanie, poczucie, �e st�d odejdzie.
Z lasu odjecha� �smego sierpnia, a my jeszcze par� dni zostali�my.
Z Warszawy, zanim odlecia� do Rzymu 11 VIII na konklawe, napisa� do mnie list:

10 VIII 78

+ Droga moja Dusiu!
Dowiedzia�em si� w�a�nie, �e przyjecha�a Kasia - dowiedzia�em si� tego przypadkowo od Tereni - i �e jedzie do Ciebie. Bardzo si� ucieszy�em, bo obecno�� Kasi b�dzie dla Ciebie pomoc�. My�l� te�, �e zawiezie Warn ten list, kt�ry jutro podadz� Andrzejowi.
Ja jutro wyje�d�am. Ufam, �e sprawy zako�cz� si� w ci�gu tego miesi�ca. S� to na pewno sprawy wielkie i wa�ne. Trzeba bardzo nastawi� si� na t� ich wewn�trzn� wielko�� - t�, kt�ra jest od Boga. Tak trzeba w nie wej��. Zreszt� Ty to wiesz sk�din�d, �e takiej w�a�nie trzeba szuka� wielko�ci spraw. Zawsze takiej stara�a� si� szuka� razem ze mn�. To jest r�wnie� Tw�j wymiar i Twoja prawda. A �e cz�sto trudno Ci z t� prawd� pogodzi� si� z tym, co Ci niesie �ycie - to nie znaczy, �e tamta prawda nie jest prawd�.
Jednak�e prosz� dla Ciebie o cierpliwo��, w�a�nie do tych codziennych spraw, kt�re Ci� wytr�caj� - jakby wytr�caj� z tamtej prawdy. I prosz� Boga codziennie za Andrzeja i za wszystkie Twoje dzieci. Pan B�g mi Ciebie zawierzy� z tym Twoim g��bokim, a r�wnocze�nie nie�atwym „ja" i z ca�ym Twoim �yciem, ze wszystkim, co na nie si� sk�ada, Bogu zdam z tego rachunek. Nie przestaj� ufa� w tym wszystkim Chrystusowi i Jego Matce.
Nie pisz� Ci temat�w rozmy�la� na ka�dy dzie�, ale prosz�, aby� trzyma�a si� �w. Jana rozdz. 6, 22-71 (zapowied� ustanowienia Eucharystii) -ja te� b�d� si� trzyma� tych tekst�w.
Zostawiam Ci� w r�kach Bo�ych nad Wis�okiem i w Krakowie, i w Przemy�lu - wsz�dzie.
Br.

W Rzymie pami�ta� o mnie i przys�a� mi swoje rozmy�lania.

+ Droga Dusiu,
Robi�em w Rzymie notatki w zwi�zku z tekstem J VI, o kt�rym pisa�em Ci przed wyjazdem. Przesy�am Ci te notatki przez Andrzeja. Mam te� nadziej�, ze wnet Ci� zobacz�. A tak�e Kasi� – bodaj na chwil� przed jej powrotem do Pary�a.
Panu Bogu dzi�kuj� za to, �e pokierowa� sprawami: scrutator cordium. Br
8.IX 1978

Z Rzymu, z tego pierwszego konklawe wr�ci� 5 IX – nast�pi�y tygodnie bardzo intensywnej pracy – podr�e, zebrania, w tempie jeszcze szybszym ni� zwykle. Wiadomo�� o �mierci Jana Paw�a I by�a dla wszystkich zaskoczeniem, a On powiedzia� do mnie: My�la�em, �e mam wi�cej czasu.

Gdy wyje�d�a� ten drugi raz i �egnali�my si�, zapyta�am: „ Jakie imi� we�miesz jako papie�?” Andrzej, m�j m��, spokojnie odpowiedzia�: „Jak to jakie, Jan Pawe� II, przecie� to logiczne.” On nie odpowiedzia�.
Odjecha� z Krakowa 2 X 1978 r., a jeszcze z Warszawy napisa� do mnie kartk�:

Droga Moja Dusiu,
Jutro rano wyje�d�am do Rzymu. Za temat medytacji bierzemy tekst �w. Jana o Dobrym Pasterzy. Za��czam jeszcze pieni�dze dla Instytutu za pa�dziernik. Stale pami�tam o modlitwie – i polecam Ci� Chrystusowi i Jego Matce – Ciebie, Twoich, Twoje sprawy – z ca�� ufno�ci�. Br.

Rzym 14 X 1978
Droga Dusiu!
Wczoraj otrzyma�em Tw�j list z dopiskiem Andrzeja, a tak�e Basi. Bardzo si� ucieszy�em z tego listu i bardzo dzi�kuj� Tobie i Andrzejowi, i Basi. Ciesz� si� z tego, �e dobrze wspomina lato, i ufam, �e jej sprawy dobrze si� u�o��. A Andrzej jest tym, kim jest w polskiej filozofii, niezale�nie od „beneplacitum regium". Natomiast fakt wstrzymywania jego nominacji ma tylko jeden komentarz. My�l�, �e trzeba b�dzie jeszcze wr�ci� do tego. Modl� si� szczeg�lnie za Ciebie i za Was na R�a�cu. Wszystkie te sprawy, kt�re codziennie rano ��czyli�my przy pierwszych „Zdrowa�" (Dusia - Andrzej-Kasia - Andrzej - Ania - Marysia - Basia) wi�� teraz z wezwaniem bo Matki Bo�ej R�a�cowej. Wiem, �e Ty te� nie przestajesz odmawia� R�a�ca. Pr�cz tego pisz� dla Ciebie my�li zwi�zane z Ewangeli� o Dobrym Pasterzu.
Do Kasi, a tak�e do Marysi napisz� jeszcze dzi�. Z serdecznym pozdrowieniem i pro�b� o b�ogos�awie�stwo Bo�e.
Br.
PS Serdeczne pozdrowienia dla uczestnik�w IR na dzie� inauguracji.

15 X
Dym czarny.

16 X
Zabra�am z Twego pokoju wszystkie moje papiery i �piw�r, pozwoli�e� mi zabra�.
Wiecz�r
Pierwszy dowiedzia� si� Andrzej z radia (us�ysza� transmisj� Annuntio vobis..) potem zaraz nasza TV.
Andrzej chory, ale wyskoczy� z ��ka. Poszli�my do ksi�dza Mariana, potem na Msz� �w. do ko�cio�a Mariackiego.
T�um ludzi szaleje - bije Zygmunt.
Jak dalej �y�?

17 X
Telefon: „Przyjed�cie".
20 X o 4.00 rano mamy by� w autobusie. W Rzymie b�dziemy tylko do wtorku.

20 X 1978
+ Droga Dusiu!
Dobrze, �e mog�em us�ysze� przez telefon w dniu 17 pa�dziernika r�wnie� i Tw�j g�os i Andrzeja, i Mariana. Ciesz� si� na to, �e tutaj przyje�d�acie. Mam nadziej�, �e b�d� m�g� z Wami, z Tob�, spotka� si� nie „zbiorowo", ale „rodzinnie". Cho�by kr�tko. Pan Jezus zrz�dzi�, �e to, co czasem m�wiono, co Ty sama powiedzia�a� nazajutrz po �mierci Paw�a VI, sta�o si� rzeczywisto�ci�. Bogu dzi�kuj�, �e mi da� tym razem tak wiele spokoju wewn�trznego - kt�rego wyra�nie brakowa�o mi jeszcze w sierpniu - �e mog�em to prze�y� bez napi�cia. Z ufno�ci�, �e On i Jego Matka pokieruje wszystkim, r�wnie� i w tych najbardziej osobistych uk�adach, troskach, odpowiedzialno�ciach. Z przekonaniem, �e - je�eli nie p�jd� za wezwaniem - r�wnie� i w tych relacjach mog� wszystko popsu�.
Rozumiesz, �e my�l� w tym wszystkim o Tobie. Od dwudziestu z g�r� lat, odk�d Andrzej powiedzia� po raz pierwszy „Du�ka by�a w Ravensbruck", powsta�o w mojej �wiadomo�ci to przekonanie, �e B�g mi Ciebie daje i zadaje, abym poniek�d „wyr�wna�" to, co tam wycierpia�a�. I my�la�em: za mnie wycierpia�a. Mnie B�g oszcz�dzi� tej pr�by, bo Ona tam by�a. Mo�na powiedzie�, �e przekonanie takie by�o „irracjonalne", niemniej ono zawsze by�o we mnie - i ono nadal pozostaje.
Na tym przekonaniu rozbudowa�a si� stopniowo ca�a �wiadomo�� „siostry". I ta r�wnie� nale�y do wymiaru ca�ego �ycia. Ona r�wnie� nadal pozostaje.
Moja Droga Dusiu! Ca�y tamten wymiar zostaje we mnie i musi zosta� w Tobie. Zawsze by� zakorzeniony i „osadzony" w Bogu, w Jego �asce - teraz jeszcze bardziej musi by� osadzony. Dlatego tak dobre by�y te s�owa us�yszane przez telefon w dniu 17 bm. „my tam b�dziemy". W nowy spos�b trzeba je b�dzie realizowa�. Jak to czyni� w szczeg�ach, jeszcze nie wiem, ale ufam, �e Pan Jezus nas nauczy tak, jak uczy� przez dwadzie�cia lat. Sam si� temu dziwi�em, i nieraz z l�kiem my�la�em: co tutaj pochodzi od Niego, a co jest „moje", i mo�e ska�one ludzk� s�abo�ci�. Czasem ten l�k we mnie przewa�a� - i Ty to r�wnie� widzia�a�. Ale cz�ciej by�em zdumiony tym, jak daleko si�ga Jego �aska, jak o wiele bardziej On, Stw�rca i Odkupiciel akceptuje w cz�owieku, w cz�owiecze�stwie to wszystko, czego cz�owiek nie umie zaakceptowa�. Byli�my oboje �wiadomi tego. Musz� przyzna�, �e od zewn�trz bardzo mi w tym dopom�g� ks. Tadeusz, a tak�e czasami - cho� w spos�b bardziej po�redni - ks. Marian. Wspominam o tym, �eby powiedzie� o ludziach, kt�rzy mog� Ci pom�c w�wczas, gdy mnie nie b�dzie na miejscu.
Chc� jednak i�� z Tob� dalej, poniek�d dzie� po dniu. Nie tylko sta�a modlitwa, ale tak�e jaki� �a�cuch „my�li - rozmy�la�", tak jak to czyni�em ostatnio. R�wnie� i tym razem. �wiadcz� o tym za��czone ��te arkusze. Pr�cz tego - zrozumia�a rzecz - i� nie mog� ca�kiem „wyemigrowa�" z Krakowa, a Krak�w ca�y, zw�aszcza za� ludzie najbli�si, zawsze maj� go�cin� w moim tutejszym domu, a przynajmniej mo�liwo�� spotkania.
Z Rzymu napisa�em jeszcze przed 14 bm. do Kasi i do Marysi. Prosi�em Kasi�, �eby te� pozdrowi�a Andrzeja. Bardzo si� ucieszy�em w Twoim ostatnim li�cie z tych s��w, �e „lato owocuje w Basi". Ufam, �e - przy wszystkich zawodach - jako� si� to wszystko b�dzie uk�ada�o z Bo�� pomoc�. My�l� te�, �e mo�e si� wreszcie przestan� „m�ci�" na Andrzeju. B�dziemy w kontakcie u st�p Naj�w. Sakramentu, poprzez Msz� �w., poprzez modlitw�, a tak�e mo�liwymi po ludzku okazjami. Oczywi�cie, poczta w ma�ym tylko stopniu mo�e wchodzi� w gr�. Chcia�bym te� bardzo, a�eby� przejrza�a dok�adnie wszystkie Twoje „zeszyty", �eby� zrobi�a ten wyb�r tekst�w, o kt�rym Ci m�wi�em, a reszt� po prostu zniszczysz. Ale wyb�r koniecznie trzeba zrobi�, bo s� tam wspaniale - zw�aszcza w pierwszym okresie: droga o�wiecaj�ca. P�niej coraz bardziej dochodzi do g�osu wewn�trzne cierpienie oraz k�opoty �ycia.
Te w�a�nie k�opoty odsuwa�y Ci� ostatnio od pracy w DR. A jednak jestem przekonany, �e Twoje olbrzymie do�wiadczenie na pograniczu medycyny i duszpasterstwa nie powinno by� zmarnowane. Do�wiadczenie - a r�wnocze�nie precyzja widzenia spraw w �wietle wiary i doktryny. Polecam ten problem Matce Dobrej Rady.
I Ciebie ca��, i Ciebie sam� polecam, i Was wszystkich: Andrzeja i Kasi� z jej Andrzejem i tymi male�stwami, kt�re maj� si� narodzi�, i Ank�, i „bli�ni�ta": z Obiema jako� przez dwa ostatnie lata si� „dogada�em" i z Marysi�, i Basi�. Ufam. �aska Bo�a jest pot�niejsza od naszej s�abo�ci. „Wszystko mog� w Tym, kt�ry mnie umacnia". Br.

Pierwsza wizyta rodziny P�tawskich w Watykanie po wyborze Karola Wojty�y na Papie�a 23.10.1978 r. Za Wand� P�tawsk� stoi jej c�rka Basia oraz ks. Marian Jaworski

24 X.78 wtorek wiecz�r, Krak�w

Za du�o wra�e�, nie spa�am. Jeste� tak bardzo inny, tak bardzo przemieniony - tak sobie wyobra�am g�r� Tabor! Tam wprawdzie by� B�g sam, Jezus, a tu Jego Zast�pca. Ukaza�e� si� nam w blasku chwa�y"! I nie chodzi o t� jak�e wspania�� dekoracj�, ale w�a�nie o wn�trze. Zawsze by�e� najbardziej zintegrowanym cz�owiekiem, jakiego zna�am. Nieraz m�wi�am, �e jeste� jak ska�a - monolit, ale teraz to si� jeszcze spot�gowa�o, trudno to opisa�.

Ale wiem, �e nast�pi�o przemienienie, cho� niby wszystko jest tak samo - a jednak jak�e inaczej! Zmieni�a si� hierarchia warto�ci i zmieni�y si� proporcje - w nie dziel� zobaczy�am to tak jaskrawo. Patrzysz na ziemi� jakby z lotu ptaka, ogarniasz teraz ramionami ca�� ziemi� - i w tej proporcji znika ludzka osoba i znika cz�owiek, staje si� jednym punkcikiem, gdy si� patrzy z wysoka! Ale ucieszy�am si�, �e nie jeste� za�amany samotno�ci�, a przeciwnie - jeste� promieniej�cy t� si�� wprost z nieba. I cho� powiedzia�e�, �e jeste�my najbli�szymi Ci lud�mi, i wiem, �e to prawda, to prawda ta staje si� teraz �r�d�em l�ku i zarazem �r�d�em pokory - bo jakie prawo z tego wynika? I jaka odpowiedzialno��? Wy��cznie prawo do ukrycia si� - i zej�cia w g��b tej tre�ci, tej ciszy serca.

Czytam Tw�j list i widz�, jak przesuwaj� si� akcenty od niepokoju do g��bokiego spokoju w Bogu! Cz�owiek jednoznacznie teocentryczny, jak by�o zawsze, ale teraz to si� uwielokrotni�o - po prostu Ojciec �wi�ty!

W jakim stosunku do tego przemienienia stoi znaczenie s�owa „brat" - tak wielki Brat; a my, najbli�sze osoby - a ja przeczuwam, �e ta blisko�� wyznacza rozmiary krzy�a. Ona daje prawo do ofiary, do b�lu, do samozaparcia!
Wracam my�l� do pocz�tku, do kaplicy Matki Bo�ej Ostrobramskiej w ko�ciele Mariackim. Tak si� z�o�y�o, �e wychodz�c z samolotu, szli�my z ksi�dzem Czes�awem Obtu�owiczem, kt�ry, rozstaj�c si� z nami, powiedzia�, �e zaraz przyj¬dzie do ko�cio�a Mariackiego odprawi� Msz� �w., a ja go poprosi�am, �eby odprawi� w tej kaplicy, gdzie 21 lat temu tam w�a�nie powiedzia�e� wtedy: „B�dziesz przychodzi� codziennie na Msz� �w.". No i tak by�o przez te wszystkie lata!

25 X.78. �roda, godz. 23.00, Zakopane

Przyjecha�am specjalnie, �eby napisa� do Lichtu co� ciekawego kr�tko na temat „Licht von Osten". Rano posz�am na Msz� �w. Marianka - Ewangelia by�a jak wybrana dla mnie - „Od ka�dego, komu wiele dano, wiele ��da� b�d�, a komu wiele zlecono, wi�cej b�d� chcie� od niego".
Tak wiele mi dano, �e ogarn�� nie mo�na. Ogarnia mnie l�k przed tym, czego ode mnie b�dzie si� ��da�! Taki sam l�k jak kiedy� w ko�ciele �w. Piotra i Paw�a i l�k spod Mogielicy! L�k z Drzewa Przemienienia Pa�skiego.

Powiedzia� mi Marian, �e wszystko, co mnie spotyka, ma by� ofiar�, ale ja na to, �e je�eli cz�owiek musi, to gdzie ofiara? Ale on odpowiedzia� tak, �e my�l�, �e zrozu¬mia�am, bo powiedzia�: „Gdyby� mog�a wybra�, mia�aby� satysfakcj� wyboru, a tak nie masz nic - to jest dopiero prawdziwe oczyszczenie, gdy bierzesz krzy�, jaki spada i rani; a ofiara to jest w�a�nie przyj�cie Bo�ej woli, a nie w�asny wyb�r". Ty robisz zawsze tylko to, co B�g chce; i teraz, kiedy B�g zabra� Ci� od nas dla swojej chwa�y, odpowiedzia�e� mi tak dziwnie: Dusiu, ty jeste� wielki cz�owiek - a ja w�a�nie czuj� swoj� ma�o��!

26 X czwartek, godz. 6.00
Tak si� ciesz�, �e wiem, jak wygl�da kaplica w Watykanie i mog� j� sobie wy¬obrazi�. Przywilej siostry jest przywilejem krzy�a! �wi�ci pragn�li krzy�a, �w. Franciszek jako nagrod� za mi�o�� do Chrystusa dosta� stygmaty.

Wyb�r papie�a jest wyniesieniem dos�ownie do g�ry, do nieba, do takiej blisko�ci Boga, jakiej sobie nie umiem nawet wyobrazi�! Czuj� to przez to „przemienienie" - ale z tej wysoko�ci wszystko wygl�da inaczej.

Napisa�e� mi, wyje�d�aj�c z Wis�oka: zostawiam ci� w Bo�ych r�kach, bo wiedzia�e�, �e mnie, nas zostawiasz! Obecny wymiar przekracza wszystkie ludzkie wymiary, jest ponad wszystkich ludzi, ponad wszystko!
Mo�e ja jedna wiem, jaka to zmiana. Ludzie tego nie wiedz�, nie mog� dostrzec tej nieprawdopodobnej jednolito�ci wype�nionej Bogiem. I cho� powiedzia�e�, �e wszystko, co by�o, pozostaje w nas, to ja wiem, �e w zupe�nie innej proporcji! To troch� tak, jakby�my wprawdzie stali razem na jednej platformie, ale my nie mamy skrzyde�, �eby si� wznie�� do nieba.

Pisz� takie nieudolne metafory, bo to, co jest, nie da si� uj�� s�owami. Powinnam si� podda� temu ol�nieniu i wielbi� Boga, ale moje serce p�acze!
P�jd� zaraz na Msz� �w., bo teraz mo�emy si� spotka� tylko w Bogu, m Komunii �w:
Napisa�am ten artyku� dla Lichtu, ale nie sz�o mi, zbyt wiele wiem, zbyt blisko jestem, �eby m�c m�wi� czy pisa�!
Wacek Geiger wynalaz� ten niezwyk�y wiersz S�owackiego o polskim papie�u, prorocza wizja z 1848 r. - „Po�r�d niesnask�w Pan B�g uderza", niesamowite, jak ten wspania�y wiersz sta� si� aktualny!

„On rozda mi�o�� jak dzi� mocarze
Rozdaj� bro�,
Sakramentaln� moc on poka�e,
�wiat wzi�wszy w d�o�.”

Ka�de s�owo prorocze!
Zakr�t historii �wiata.
A ja jestem jak drzewo na usch�ej nagle glebie. Jak dzwon pusty, kt�ry nie uchwyci� rezonansu, bo brak serca! Jak las w jesieni bez nadziei wiosny. Jak pow�j, kt�remu zabrak�o d�bu - przecie� prze�yli�my razem tyle lat, kawa� �ycia! Dzi� ten blask nas o�lepia i na razie nie widz� przysz�o�ci. Przesz�o�� nie zagra�a przysz�o�ci, ale czy potrafi j� stworzy�? Droga krzy�owa. Kiedy� powiedzia�e�, �e cz�owiek nie ma nigdy doj�cia do Boga, tylko B�g schodzi do cz�owieka - zszed� przez krzy�. Co dzie� wieczorem czytam ten ostatni tekst i coraz g��biej w nim co� odkrywam.

27 X.78 pi�tek noc

Jestem jeszcze w Zakopanem! Podczas Mszy �w. my�la�am o tym, �e �aska Boga, kt�ra Ciebie wynios�a na t� Stolic� Piotrow�, przecie� obejmuje tak�e nas i przysz�o�� jest w Bo�ych r�kach. Nie wiem jak, ale przypomnia�am sobie Twoje wezwanie do Matki Bo�ej - Jej trzeba zaufa�, Totus Tuus! A ja jako� musz� odnale�� w�a�ciwy spos�b realizowania roli siostry Ojca �wi�tgo. Modl� si� o si�y dla Ciebie i dla siebie!

28 X 78 sobota

Nast�pca Piotra - nie mog� my�li oderwa� od tego faktu!
Od czasu pielgrzymki do Ziemi �wi�tej nosz� przy sobie ma�y kamyczek - chc� go mie� u; trumnie, jak umr� - z jeziora Genezaret, z tego miejsca, gdzie Pan Jezus pyta� Piotra: „Mi�ujesz mnie?". Ta scena najg��biej mnie wzruszy�a jakby w przeczuciu tego, co si� sta�o. Twoja odpowied� tak�e jest taka: „Panie, Ty wiesz, �e Ci� mi�uj�, Ty wszystko wiesz!".
Siostry w kaplicy, w miejscu, gdzie zwykle kl�cza�e�, powiesi�y Tw�j du�y portret, a teraz ja tam kl�cz�.
Mam w oczach scen� z ostatniego dnia pod Drzewem Przemienienia. Pada� deszcz, ale modli�e� si� spokojnie, bo ja trzyma�am dach z mojej peleryny. Niejako zabezpiecza�am spok�j tej modlitwy.
I jak�e g��boko si�ga�a moja �wiadomo��. By�am pewna obecno�ci Boga. Oblubieniec by� z nami!

Krak�w, godz. 24.00

Andrzej �pi, a ja po podr�y mam zn�w ostre b�le, ale b�l fizyczny znosz� do�� dobrze i adresuj�!
.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.

Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Fragment VII

29 X 1978 niedziela, godz. 6.00
Ju� dawno b�l mnie obudzi�, zawsze w nocy, gdy nie �pi� wracam my�l� do naszego lasu.
Nawiedza mnie my�l o �mierci.
Natomiast Andrzej kwitnie, nagle sta� si� specjalist� od Twojej filozofii, pisze. M�wi sam o sobie: „Wyra�nie jestem innym cz�owiekiem, czuj� �ask�". M�wi, �e dla niego to wielka odmiana, �e czuje Boga. Tw�j wielki los jakim� odbiciem spada na niego.
We wtorek rocznica Twoich �wi�ce� kap�a�skich. Wtedy to si� zacz�o, teraz jest apogeum!
Zdecydowa�am, �e pojad� nad Wis�ok - mo�e tam znajd� spok�j, kt�rego mi brak. Chc� by� w tym dniu na G�rze �w. Anny. Jad� noc� poci�giem, bo autobusu ju� nie ma.

31 X 78 wtorek, nad Wis�okiem

Prze�y�am ci�k� noc w poci�gu, bo ca�y czas sta�am, a na dodatek poci�g si� 3 godziny sp�ni�. Uda�o mi si� z�apa� ostatni� Msz� �w., i to nie ca��.
Wczoraj robi�am porz�dek w Twoim pokoju, znalaz�am Tw�j stary szkaplerz i zabra�am go sobie.
Z Krosna pojecha�am do Rymanowa Zdroju i czerwonym szlakiem, jak nieraz z Tob�, sz�am w deszczu, pada�o ca�y czas! Szlam coraz bardziej mokra, coraz bardziej zm�czona po tej nieprzespanej nocy, droga by�a ci�ka, bo �liska i b�otnista. Ca�y czas odmawia�am R�aniec, jad dawniej.
A potem przesz�am przez wysoki Wis�ok. Woda do pasa i do�� zimna, przesz�am z trudem, bo silny pr�d! Dosz�am do ��ki i nagle uderzy�o mnie niezwyk�e pi�kno. Tam po drodze by�o troch� kolorowych jesiennych drzew, ale tu nasza ��ka i droga od ��ki – jak w bajce. Modrzewie s� koloru czystego z�ota.
Dooko�a to uderzaj�ce pi�kno i cisza. To miejsce jest �r�d�em mojego spokoju i mojej si�y!
Bez ko�ca powtarzam zdrowa�ki, zawsze cz�� bolesn� R�a�ca.
Napisa�e� mi wprawdzie, �e chcesz jak dawniej i�� ze mn� dzie� po dniu, ale nie napisa�e�, jak przedtem temat�w do rozmy�la�.

Dwie godziny p�niej
To pi�kno uspokoi�o mnie, ten wspania�y Bo�y las. Pan B�g tu jest i nie opu�ci mnie, cho� Brat tak daleko! W kontemplacji pi�kna odnalaz�am obecno�� Boga i nadziej�! Tu kl�cza�e� i tu by�a Msza �w. Las nasycony modlitw�, pe�en �lad�w! I modl� si� za Ciebie, bo wiem, ile teraz b�dzie Ci potrzeba si�. Matce Bo�ej oddaj� Ciebie!
�ciemnia si� ju�, cho� dopiero piata godzina, dzie� kr�tki; kiedy tu byli�my, by� d�ugi!
Modl� si� troch� za Ciebie, a troch� do Ciebie, bo ja wiem, ze Ty jeste� �wi�ty, zawsze to wiedzia�am! Dzi� w wigili� Twojego �wi�ta, ofiarowuj� za Ciebie to, co mam, m�j b�l. B�l cia�a i serca! Zamykam go w sobie w tej intencji, �eby� Ty zawsze spe�ni� siebie, a zarazem spe�ni� Bo�� wol�!

1 XI 1978, godz. 7.00
Przespa�am bez sn�w 12 godzin! jak kamie�. Teraz jestem w �piworze, bo jest zimno. Potem wstan� i p�jd� na moja �wi�t� pielgrzymk�, do �wi�tych miejsc w naszym lesie!
P�jd� jak 6 sierpnia do Drzewa Przemienienia i na szczyt G�ry �w. Anny i stamt�d do szlaku i na prze��cz, a je�li zd�� na nasz Czub i z powrotem do czerwonego szlaku i wr�c� do Rymanowa. Ale ma�o mam czasu, bo ju� o 16.30 jest ostatnia Msza. �w., a ja przecie� dzisiaj musz� przyj�� Komuni� �w.!
Jestem spokojna, tu naros�a we mnie pewno��, �e nie strac� Brata, bo przecie� sam Pan nam Ciebie da�! I nikt nie mo�e zniszczy� Bo�ego daru, nawet Ty sam, ani nikt nie mo�e tego odebra�. A prawda powo�ania nie pozwoli Ci mnie zostawi�, bo Dobry Pasterz wchodzi bram� i bierze swoje owce. Na obrazkach rysuj�, �e Dobry Pasterz trzyma owieczk� na r�kach!
By�am wczoraj u kresu si�. By� mo�e to ten pierwszy mocny sen da� mi si�y, ale nie s�dz�, �eby to by�y tylko si�y fizyczne. Nie tylko pozytywny wp�yw tego estetycznego prze�ycia pi�kna tego z�otego lasu - jestem pewna, �e to s� si�y z nieba! Ksi�dz Tadeusz powiedzia�: „To co, �e zosta� Papie�em, Bratem jest dalej!".
Jest we mnie �wiadomo�� tej g��bokiej communio, kt�rej nic zniszczy� nie mo�e. To zawierzenie, wzajemne zaufanie, jest i trwa. Bo to ros�o w oczach Boga samego, przed Nim, w ca�ej prawdzie, nic nie zosta�o zafa�szowane!
Dzi� po raz pierwszy rocznic� swoich �wi�ce� prze�ywasz jako Ojciec �wi�ty. A jednak wiem, �e cho� my�lisz teraz o ca�ym �wiecie jako o swoim zadaniu, to my�lisz tak�e o nas i o tym zak�tku �wiata, gdzie dzi� jestem!
Chcia�am ten dzie� prze�y� tu, bez nikogo, w tej g��bi ciszy i tre�ci tu zakl�tej.
Wszystko, co by�o, jest w Tobie - sam mi to napisa�e� w tym najd�u�szym li�cie, w�a�nie teraz!
Tu, w tym lesie, s� �lady Twoich r�k i Twoich st�p i echo modlitwy Twojej! To tu m�wili�my „modlitw� jezuick�", kt�rej ja nigdy nie mog�am zapami�ta� s��w, Wi�c mi je napisa�e�.
Wi�c id� tak krok w krok za Tob�, nie patrz�c dok�d, bo wiem, �e prowadzisz Ty.
Ruszam w drog� do naszych �wi�tych miejsc!
My�l� o tym, co si� sta�o - rozumiem ca�� wielko�� cz�owiecze�stwa, jakim B�g sam obdarza cz�owieka, i wielko�� Twojego zamierzenia Bogu - i ten wymiar sp�ywa tak�e na mnie. Tak�e ta wielko��, kt�ra wzrasta�a ca�e Twoje �ycie, a teraz osi�gn�a swoje apogeum, poszerza moj� dusz�. Ta wielko�� oddania, ta bezwzgl�dno�� obejmuje tak�e mnie - bo ono, to Twoje oddanie Bogu, by�o w�a�nie fundamentem ca�ego naszego uk�adu!
Omnia mea Tua sunt - Wszystko, co mam, nale�y do Ciebie - powtarzasz, a w tym w�a�nie jeste�my my! I mimo Twego nieprawdopodobnego wywy�szenia zostaje to nasze miejsce.
Bo przecie� - m�j wielki Bracie - przez Ciebie chcia�am kocha� Boga z ca�ych si�, dzi�kuj� Bogu za Twoj� �wi�to�� i za Twoje kap�a�stwo, kt�rego wymiar tu najlepiej pozna�am!
W�a�nie tu, na tych le�nych �cie�kach, obserwowa�am narastanie �wi�to�ci. Tu, na tych le�nych �cie�kach, rozmy�la�e� o Bogu, kt�rego tak bardzo umi�owa�e�, i nam pokazywa�e� Jego mi�o��! I m�iui� tu dzi�: „Magnificat"

godz. 11.30 Drzewo Przemienienia
Deszcz przesta� pada�, chwilami nawet prze�wieca s�o�ce. Sz�am dok�adnie t� sam� drog�, jak 6 sierpnia! I m�wi�am g�o�no R�aniec jak wtedy, a teraz kl�cz? pod tym drzewem i m�wi� bolesn� cz�� R�a�ca. I tu, z tego drzewa, sp�ywa na mnie �wiadomo�� wielko�ci daru - ogrom daru! I sp�ywa na mnie tak�e �wiadomo�� odpowiedzialno�ci za ten dar. Ksi�dz Tadeusz dawno, 23 lata temu, w Laskach powiedzia� do mnie: „Electio Dei". Wtedy nie rozumia�am, a przecie� to tak jest - to nie ja kierowa�am moimi krokami, ani Twoimi, to B�g sam tu nas przyprowadzi�!

Szczyt G�ry �w. Anny.
Drzewo powalone le�y nietkni�te - nasze drzewo!
Tak niedawno byli�my tu razem, a tak si� to wydaje odleg�e!
Modl� si� dalej, rozmy�lam nad tajemnic� biczowania Chrystusa. To te� tu w�a�nie rozwa�ali�my razem.
A obok ro�nie ten olbrzymi krzak paproci, li�cie roz�o�yste, prawie tak wysokie jak ja, a ziele� wci�� ywa! To tu, ju� wtedy, mia�am to intuicyjne odczucie, �e Twoj� �wi�tyni� jest ca�y �wiat! Tak wtedy powiedzia�am: „Te wielkie drzewa to Twoja �wi�tynia". Wielkie drzewa s� teraz nade mn�, stoj� cicho, wiatru nie ma, �aden li�� nie drga - pe�nia ciszy!

Cisza taka, jaka by�a zawsze w nas, cisza, kt�ra by�a �wiadomo�ci� obecno�ci Najwy�szego - cisza pe�na tre�ci najg��bszych. Narastaj�ca wci�� wiadomo�� rzeczy wielkich. Cisza trwo�na i modlitewna, pe�na wdzi�czno�ci za dar Brata!
Nagle za�wieci�o s�o�ce i odbija si� kolorami t�czy w kropelkach deszczu, kt�re jeszcze trwaj� na li�ciach paproci, na krzakach. S�o�ce daje z�ot� smug� na ziemi, kt�ra jest ju� pe�na z�otych li�ci, tu w�a�nie ko�o mnie l�ni s�oneczna plama!
Posiedz� tu do 12.00, �eby tu w�a�nie odm�wi� Anio� Pa�ski. Bogu dzi�kuj� za ca�� prawd� tej rzeczywisto�ci, jaka by�a tu i jest moim udzia�em.
Poszed�e� za wezwaniem - jak�e inaczej mog�o by by�? Przecie� wszystko, co dot�d robi�e� od tamtego dnia, kiedy Pan B�g Ci� wezwa� do kap�a�stwa, wszystko by�o tylko i wy��cznie spe�nieniem wezwania. Ale... ja si� te� w tym mieszcz�, bo Ty mnie przecie� dosta�e� od Mego, te� jako zadanie. St�d wi�c narasta m�j spok�j. Wielki Ojcze tego �wiata, niech Ci Pan B�g daje dalej t� �ask�, kt�ra wszystko przerasta!
Tu, w tym naszym miejscu, wraz z promieniami s�o�ca, powstaje we mnie ufno��.
S�o�ce o�wietla ca�e drzewo i mnie!

2 XI 1978, sobota, godz. 6.00, Krak�w
Zd��y�am wczoraj do Rymanowa na Msz� �w. i przyjecha�am noc�. Ale na nasz Czub nie dotar�am, zabrak�o mi czasu. Zesz�am z prze��czy na Pu�awy i potem czerwonym szlakiem do Rymanowa, jak dawniej.

Gdybym by�a poet�, to wczoraj powsta�by we mnie najpi�kniejszy hymn pochwalny, wi�c tylko ca�� drog� m�wi�am Magnificat. Nie spotka�am nikogo, sz�am sama, zanurzona w tym pi�knie natury, pe�nej blasku z�otej jesieni. Cho� w�a�ciwie by�o pochmurno, ale nad naszym Czubem otworzy�o si� niebo jasne, niebieskie, jakby symbolicznie - jak znak, �e to wszystko by�o Bogu mi�e!
Nie potrafi� spisa� wszystkich moich my�li, ale przecie� ten Wis�ok i to, co on symbolizuje, zacz�o si� w Twoim powo�aniu kap�a�skim, kt�rego pe�nia jest teraz Twoim udzia�em!
Zast�pca Boga, kt�ry do Niego prowadzi.

Dzi� s� moje urodziny.
Andrzej wyjecha� do Warszawy, ale na biurku, jako prezent urodzinowy, zostawi� mi artyku� o Tobie, dobry. Jeszcze nigdy tak szybko czego� nie napisa�. Mo�e istotnie jest w jego �yciu ta nowa era pe�na �aski?
Kasia przys�a�a z Pary�a ca�� mas� r�nych artyku��w. Co te� ci ludzie wypisuj�! Ale czytam wszystko zach�annie i widz�, jaki ci�ar spada na Ciebie z tym �wiatem! Jaki� dziennikarz napisa�, �e w chwili og�oszenia Twego wyboru po twarzy Twojej sp�yn�y �zy.

Dzieci wszystkie przys�a�y listy, bo moje urodziny. Ania pisze: „My p�aczemy, tylko Marysia szaleje z rado�ci". Marysia ma dobre serce, napisa�a, �e dzie� Twojej intronizacji, na kt�ry patrzy�a w telewizji, by� najwi�kszym dniem jej �ycia.
Kasia napisa�a, �e jest spokojna o dzieci, bo „Wujek napisa�, �e si� modli". (Ania napisa�a, �e Kasia czuje si� �le i nie mo�e chodzi�; le�y, bo ma za wcze�nie skurcze, por�d obliczony na stycze�! Ze mn� z bli�niakami by�o to samo, dlatego przyszed�e� do mnie do domu z Panem Jezusem).
Wczoraj do Andrzeja przyszed� telegram z Neapolu, to ksi�dz Marian Jaworski wymy�li�, �eby Andrzej mia� tam wyk�ad inauguracyjny pt. „Osoba ludzka w pismach Karola Wojty�y".

Pierwszego grudnia b�dzie m�g� Ci� zobaczy�!
Jak b�dzie ze �wi�tami? Przecie� musimy by� razem jak dawniej! Marian m�wi: „Czekaj, tylko czekaj!". Czekam.
Ogl�dam te zachodnie dzienniki pe�ne artyku�om o Tobie i serce mnie boli, Twoja fotografia obok pornograficznych obrazk�w!
My�l�, �e powiniene� �wiatu pokaza� godno�� cz�owieka i jego cia�a, �eby po¬kaza� prawd� o cz�owieku. To, �e jeste� Papie�em, jest wielk� szans� dla �wiata.
Czekam na nowego metropolit� z niepokojem, jak to b�dzie?

4 XI 1978, poniedzia�ek
�wi�tego Karola! Nigdy nie m�wili�my Ci po imieniu, dlatego �e pozwoli�e� nazywa� si� Bratem - i to jest Twoje imi� dla nas!

4 XI, godz. 23.00
Pracuj� jak automat! O 7.00 Marian odprawi� Msz� �w. za Ciebie w ko�ciele Mariackim w kaplicy Matki Bo�ej Cz�stochowskiej. Ale g�os mu si� �ama�, gdy m�wi� modlitwy za Ciebie, a ja po prostu p�aka�am!
O 14.00 przyjecha�am tu. Jestem w Krystynowie. Ju� dawno to obiecywa�am ksi�dzu Gilowi. Mia�am 2 godziny z dzie�mi, a jutro mam wszystkie kazania! Ksi�dz chce temat „�ycie religijne w rodzinie".

5 XI 1978 wtorek
My�la�am o tym, �e Pan B�g sam z jakiej� t�sknoty stworzy� cz�owieka, �eby go mie� i kocha� - wi�c pragnienie blisko�ci, bycia razem jest w cz�owieku niejako zakodowane Bo�� my�l�.
Ksi�dz Macharski w ramach przyja�ni ofiarowa� mi �adne zdj�cie Ojca Pio - ludzie m�wi�, �e Ojciec Pio powiedzia� Ci, �e b�dziesz papie�em. W og�le gadaj� r�ne rzeczy, ale ja Ojca Pio uwa�am za �wi�tego cz�owieka i nigdy nie zapomn� tego, co i jak do mnie powiedzia�. I teraz szukam u niego pomocy, bo nie mam ni¬kogo. Ojciec Pio spojrza� na mnie serdecznie i powiedzia�: „Va bene, va bene" - i jest w tym jego spojrzeniu co�, co mi pozwala modli� si� do niego o pomoc. Sama nie wiem, o jak� pomoc prosz�, ale mu to m�wi�.
Dopiero dwa tygodnie up�yn�y, a mnie si� wydaje, �e wieki! Ale dzi� odpracowa�am pi�� kaza� i dwa wyk�ady.

8 XI 78 �roda noc
Wczoraj by�am w Poznaniu. Uprosili mnie, �ebym pojecha�a do chorej. Wr�ci�am rano poci�giem, ale oczywi�cie ca�a noc bez snu. Jak ja to wytrzymuj�? - sama si� dziwi�.
Gazety pisz�: „Papa superstar" - pierwszy cz�owiek na �wiecie!
W poci�gu my�la�am o tym, �e to w�a�nie jest szansa, �eby zrobi� Ojca Pio �wi�tym!
Jestem zm�czona, najlepiej mi nad Wis�okiem, tam wraca mi spok�j, mimo b�lu serca.
Chodz� jak zawsze codziennie na Msz� �w., �yj� troch� jak automat i troch� podw�jnie, bo na zewn�trz jestem spokojna i robi� wszystko, a w sercu �al i t�sknota!

9 XI 78 czwartek, �wi�to Bazyliki �w. Jana na Luteranie
Marian odprawi� Msz� �w., powiedzia� mi, �e napisa�e� do niego, �eby si� mn� zajmowa�, bo on najlepiej rozumie.
Chyba najlepiej rozumie mnie ksi�dz J�zef Dowsilas. On niby nic nie wie, ale i mnie kocha. Spotka�am go dzi� rano. Ca�uje mnie teraz w r�k� i m�wi: „Biedna pani doktor". I doda�: „Ja zawsze by�em pani wierny i kocham pani�, ale teraz oni wszyscy si� zmieni�". Ale czuj� dzia�anie �aski i jestem pewna, �e Ty modlisz si� za mnie - ta si�a spoza mnie jakby cementuje i uspokaja. Pocieszam Tereni�, rozp�akana dzwoni do mnie par� razy dziennie, a ja j� uspokajam, cho� serce moje przecie� cierpi tak�e i jest we mnie l�k, jak b�dziemy teraz �y�. Przecie� ca�a rodzina na Tobie si� opiera! Nieraz m�wi�e� „�aska dzia�a", ale wtedy �aska by�a jakby potwierdzeniem mojego wysi�ku, teraz ja nie jestem zdolna do wysi�ku, a �aska dzia�a ca�kowicie bez mojego udzia�u, niezale�nie ode mnie, przekszta�caj�c wszystko. Pot�na si�a spoza mnie, kt�ra mnie jako� przetwarza. Sama z siebie nigdy nie potrafi�abym si� tak opanowa�! To jest nawet dziwne, bo we mnie wszystko jakby p�acze, a nie wydobywa si� to na zewn�trz! W Rzymie odebra�am �wiadomo�� Twojej mocy, ale tu, w Krakowie, czuj� Bo�� moc i teraz rozumiem, co kiedy� powiedzia�e�: �aska czyni cz�owieka �wi�tym. Nigdy tak jasno, tak jednoznacznie nie czu�am dzia�ania �aski. Nie umiem tego opisa�. Jest tak, jakbym ja sama w og�le nie reagowa�a, bo ta si�a gasi we mnie moje reakcje i przetwarza je, i ta moc mn� rz�dzi. Mog�abym to wyrazi� nieudolnie, �e moc Najwy�szego mnie ogarnia i nape�nia!

Noc
Marian dzwoni�, �e mam z�o�y� podanie o paszport wielokrotny dla siebie i Andrzeja. Zaistnia�a nadzieja spotkania! Ksi�dz D�browski ma zabra� i za�atwia�. Jutro jad� noc� do Lasek, dr Zdzis�aw Jaroszewski organizuje spotkanie psychiatr�w i psycholog�w, tak jak kiedy�. Ksi�dz Tadeusz tam b�dzie i my�l�, �e znajdzie czas dla mnie.

10 XI 78 pi�tek wiecz�r
Ca�y dzie� pracowa�am. Czuj� t� �ask� integruj�c�, o kt�r� nawet nie prosz�, a dostaj�! I to dzia�anie �aski przewy�sza moje oczekiwanie i kalkulacje, jest ponad moje wyobra�enie. Ta si�a stwarza nade mn� jakby szklany dzwon, kt�ry mnie otacza. Widz� wszystko jak dawniej, a nie wchodzi to we mnie i nie szarpie, ale wszystko staje si� jakby uproszczone! Jestem jakby w �rodku, a to szk�o �aski, kt�ra mnie otacza, zmusza mnie do zachowania dystansu wobec wszystkiego, co si� dzieje.

Nie umiem tego opisa�, ale jest we mnie jakby blisko i daleko, gor�co i ch�odno, jak izolacja - jasno i zarazem niedotykalnie. I to dzia�a w obie strony, na zewn�trz i na wewn�trz. Przybli�a mi si� �wiat i oddala zarazem. Wszystko jest blisko, ale nie poci�ga mnie i nie po�era. I ta szklana kopu�a nade mn� broni mnie przed �wiatem i jestem na zewn�trz ca�kowicie spokojna. A do wewn�trz? - �wiat�o, to „szk�o" niczego nie zas�ania, ale daje mo�liwo�ci spokojnego dzia�ania.
Mam takie poczucie, �e Pan B�g sam bierze mnie w swoje r�ce, teraz jakby bezpo�rednio, gdy zabrak�o blisko Bratowych r�k! Przecie� tak napisa�e�: zostawiam ci� w Bo�ych r�kach, teraz to czuj�!
Ksi�dz Franciszek Macharski powiedzia�, �e Marian b�dzie metropolit�. I ja mu to powt�rzy�am, ale on zaprzeczy� i powiedzia�, �e si� cieszy, �e to powiedzia�am, bo od szesnastego pierwszy raz zobaczy� mnie u�miechni�t�!

11 XI 78 sobota, Laski
Jecha�am ca�� noc, a poci�g sp�ni� si� dwie i p� godziny. Ca�y dzie� s�ucha�am wyk�ad�w i bra�am udzia� w dyskusji - i my�l�, �e powinnam napisa� o psychoterapii (prof. Roth par� dni temu na wyk�adach w Wiedniu powiedzia�, �e jest w Polsce lekarka, kt�ra opracowa�a metod� psychoterapii w oparciu o koncepcj� Osoby i czynu Jana Paw�a II - powt�rzy�a Ela W�jcik).
Grupa jest sfeminizowana, tylko dw�ch m�czyzn (20 os�b). Oczywi�cie opr�cz dyskusji o Osobie i czynie tak�e mowa o Tobie, a tak�e sami wysun�li inicjatyw� odm�wienia Anio� Pa�ski. Ludzie Ci� podziwiaj�, dziwi� si�, cytuj� Twoje s�owa, m�wi�: „Jak on m�g� tak si� dot�d ukrywa�". A ja, s�uchaj�c nieraz, co m�wisz, wiedzia�am, jakie b�dzie nast�pne zdanie, nast�pna my�l, bo ja znam w�tki Twoich my�li i modlitw.
Sta�e� si� pierwszym cz�owiekiem �wiata. W moim odczuciu zawsze tak by�o, nieraz tak m�wi�am: „Ty jeste� najwi�kszym cz�owiekiem �wiata". Teraz to zosta�o �wiatu og�oszone - i ten fakt zarazem w jaki� spos�b mnie „wynosi" ponad innych niejako automatycznie. Jestem t� najbli�sz� osob� - jeste�my - i temu nie da si� zaprzeczy�. I zreszt� nie chcesz temu zaprzeczy�.
Si�a, kt�ra Ciebie wynios�a na Stolic� Piotrow�, mnie zmusza do milczenia, do wej�cia w cie�. We wczorajszej Ewangelii by�y s�owa o Matce Bo�ej, �e „pami�ta�a wszystko i zachowa�a w pami�ci" - tak i ja pami�tam te wszystkie s�owa, gesty, ca�e to bogactwo tre�ci zachowuj� w sercu, w g��bi duszy. I tego nie da si� nikomu przekaza�, bo jest moje na zawsze.

Wielko�� daru musi ubogaci� obdarowanego. Cz�owiek wzrasta proporcjonalnie do wielko�ci daru. Wielko�� daru Brata zmusza mnie do pokory przetwarza mnie.
Tak dzia�a �aska.

12 XI 78 niedziela noc
Usi�owa�am porozmawia� z ksi�dzem Tadeuszem, w�a�ciwie po to pojechali do Lasek - po pomoc, po rad� i pociech�. Ale nie dosta�am tego. Powiedzia� bardzo twardo: „No to co, �e ci� boli, to nikogo nie obchodzi, przyja�� nie potrzebuje blisko�ci". Potem doda�: „Pan B�g ci� rozpu�ci�, bo ci go da�" i kaza� spali� wszystkie moje notatki i Twoje listy. Ale powiedzia� to poza spowiedzi� i nie spal� ani jednego Twojego s�owa. O Tobie powiedzia�, �e „odrzuci�e� wszystko i wszystkich, oddaj�c si� ca�y Chrystusowi". Ale mimo wszystko prosi�am go
o spowied�.
W konfesjonale okaza� si� �agodniejszy, powiedzia�, �e rozumie, �e jest mi ci�ko, i kaza� mi powtarza� „b�d� wola Twoja" i za pokut� modli� si� do Matki Bo�ej Nieustaj�cej Pomocy - i wreszcie poca�owa� mnie i pob�ogos�awi�. Powiedzia�am mu, �e nie wiem, jak �y�, powiedzia�: „Czekaj". I to mi najbardziej pomog�o, boi ja przecie� w�a�nie czekam. Ale te� zrozumia�am, �e nie mam co oczekiwa� [pomocy] od ludzi.
Jedno te� jego zdanie mi pomog�o, powiedzia�: „No to co, �e zosta� papie �em, jest przecie� tym samym cz�owiekiem" i jeszcze doda�, �e m�j „precyzyjnie wielki intelekt jest Tobie potrzebny i trzeba go po prostu odda� na s�u�b�" Powiedzia�, �e „nie mam ucieka�, ale przeciwnie, podj�� to wszystko, co Tobie mo�e by� potrzebne". Ale co to ma by� to „wszystko"? My�l�...
Na razie troch� popchn�am sprawy psychiatr�w, tych z Lasek. Nast�pny temat b�dzie „osoba ludzka" w Twoich pismach, b�dzie to referat Andrzeja.
Ksi�dz Tadeusz powiedzia� jeszcze: „Darmo dane, darmo odebrane". Wiermy �e dar by� za darmo, ale Ty mi powiedzia�e� co innego, �e Pan B�g nigdy nie odbiera, chyba �eby da� wi�cej.

13 XI poniedzia�ek noc, Krak�w
M�wi�e�: Uczestniczymy w Bo�ej mi�o�ci. Jak Pan Jezus odnalaz� mi�o�� Boga Ojca na Kalwarii? Tajemnica krzy�a.
Ksi�dz Tadeusz m�j b�l nazwa� „mi�o�ci� w�asn�". A ja pragn� spotkania, prze-ci� to jest oczywiste, �e tego pragn�. R�wnocze�nie nie mog� zmieni� rzeczywisto�ci, musz� trwa�.

Ale powiedzia�e�: By�o, wi�c jest. Czytam Twoje listy i przychodzi spok�j -
pewno�� by�o, wi�c jest.

15 XI �roda, godz. 24.00
Trudno mi - to oderwanie boli. Pr�buj� jednak obiektywizowa� - przecie� nie dlatego Pan B�g zrobi� Ci� papie�em, �eby Ci� od nas oderwa�, ale poniewa� Ci� nim uczyni�, wi�c musia�o by� to oderwanie. W�a�ciwie powinnam pyta� inaczej: „Dlaczego Pan B�g mi da� tak dziwny dar Brata, skoro wiedzia�, �e ma by� Papie�em?".
Ksi�dz Tadeusz co� takiego jeszcze mi powiedzia�: „To wszystko by�o po to, �eby go do tego przygotowa�".
Ca�y dzie� wpatruj� si� w Krzy�. Tak mi napisa�e�: Chrystus mnie powo�a� i id� za Nim.
A ja? Ja chc� i�� za Tob�. Ale to jest to samo, za Tob�, to za Nim.
Ile� razy odprawiali�my razem Godzin� �wi�t�. Samotno�� Boga w Ogr�jcu chcia�e� „dope�ni�", wynagrodzi� za uczni�w, co posn�li - ile� razy!
Modl� si� bolesn� cz�ci� R�a�ca, to mi naj�atwiej. Ale ja �yj� w innym wymiarze ni� ludzie dooko�a. Podw�jne �ycie! Kr�� wci�� ko�o Krzy�a.

16 XI czwartek noc
Min�� pierwszy miesi�c rozstania - ile� si� sta�o. Ale nie chc� opisywa� tego we mnie, musz� przeczeka�.

18 XI godz. 6.00
Rano Marian odprawi� Msz� �w. w kaplicy Matki Bo�ej Ostrobramskiej, w kapli¬cy naszego spotkania, kt�rego przecie� nie planowa�am.
�aska przewy�szy�a wszystkie moje oczekiwania.
Msza �w. ze wspomnieniem Bazyliki �w. Piotra i Ewangelia „czemu zw�tpi¬�e�?". Ale kto mo�e poj��, co si� ze mn� dzieje?
Posz�am do ksi�dza Juliana Turowicza i jak dziecko rozp�aka�am si�, a on, ten stary, na wp� �lepy ksi�dz potrafi� mi pom�c, bo powiedzia�: „Nie szukaj pomocy u nikogo z ludzi, nikt ci nie pomo�e, bo jak cz�owiek tak si� czuje, to tylko Pan B�g mo�e pom�c. M�dl si�".
Nieodwracalno�� zdarze�.
Marian mnie pociesza: „Zobaczysz, b�dziesz je�dzi�".

By�am u niego, bo zupe�nie jak zahipnotyzowana posz�am pod Twoje drzwi jak tyle razy. I nagle odczu�am, �e przecie� tam Ci� nie ma, i posz�am na g�r� do Mariana. On te� p�acze. Jemu te� Ciebie brak.

21XI 1978

Droga Dusiu!
Przesy�am Ci w za��czeniu „rozmy�lania" od 28 X (do 21 XI). Przesy�am Ci r�wnie� Tw�j zeszyt z moimi zakre�leniami. Ju� w poprzednim li�cie napisa�em, jakie wra�enie wywar�a na mnie lektura tego „zeszytu". Znajduje to wyraz w tych podkre�leniach - i dlatego Ci przesy�am, tak jak zreszt� zawsze czyni�em.
Modl� si� za Ciebie i za Was wszystkich codziennie rano i wiecz�r. Przedstawiam Bogu to „do�wiadczenie" w ca�ej jego wewn�trznej prawdzie, tak jak zawsze czyni�em. Teraz czyni� to r�wnie�. A kiedy to czyni�, zawsze na nowo jestem �wiadom, �e - tak jak zawsze - polega�o ono na zawierzeniu �asce: czyli Jego Mi�o�ci - tak, teraz na tym musi polega�. Wtedy tylko mo�emy zrozumie� znaczenie nowego etapu. Zrozumie�, aby i�� za Nim.
Bogu oddaj� Ciebie, Andrzeja i wszystkie Wasze Dzieci - i ka�dy Wasz dzie�. Br.
.

R. z DMM · czyli Romek Miejscowosc: Lublin

Mo�e kto� wie: Gdzie znajduje si� "G�RA �WI�TEJ ANNY", o kt�rej mowa w "Beskidzkich rekolekcjach"?
Oczywi�cie nie chodzi tu o G�r� �w. Anny w pobli�u Strzelc�w Opolskich ale o jakie� zalesione wzniesienie, "odkryte" przez g��wnych bohater�w "Rekolekcji" kt�rego� 26 lipca.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

Romku,
czytaj�c ksi��k� zwraca�am uwag� na opis miejsc, w kt�rych Wanda P�tawska z m�em i Karolem Wojty�� rozbijali namioty, zw�aszcza, �e wiele z nich to okolice Rymanowa, sk�d pochodz� moi rodzice (moje korzenie).

Odnosz� wra�enie, �e Autorka skrz�tnie ukrywa TO MIEJSCE pod wzgl�dem geograficznym, ale ogromnie du�o uwagi po�wi�ca w ksi��ce opisowi „G�ry �w. Anny” pod wzgl�dem estetycznym i duchowym.

Wygl�da na to, �e do tego umi�owanego miejsca prowadzi CZERWONY SZLAK Z RYMANOWA. (tu dodam, �e chodzi prawdopodobnie o Ryman�w Zdr�j, kt�ry po�o�ony jest od 4 km dalej na po�udnie od miejscowo�ci Ryman�w).

Jak sobie wyobra�am, to na tej jednej z wielu g�r mo�e by� odczuwalny, opisywany wiatr z Prze��czy Dukielskiej, bo Dukla jest po�o�ona 30-40 km na zach�d od Rymanowa (licz�c odleg�o�� wyznaczon� asfaltow� szos� prowadz�c� do Barwinka), a w linii prostej „z wiercho�k�w” ...to mo�e by� dla wiatru nieos�oni�ta niczym przestrze�..

Takie s� moje przypuszczenia, ale oczywi�cie, w swoim czasie, zg��bi� temat do ko�ca...

W rozdziale „Wyja�nienia” czytam:

Jest taki zak�tek polskiej ziemi – Beskidu – kt�ry tak si� nam spodoba�, �e po pewnym czasie zrezygnowali�my z wakacyjnych w�dr�wek i rozbijali�my sta�y biwak w lesie, a w�dr�wki urz�dzali�my doko�a tego miejsca.

...(-) Szczeg�lnie Wspomina� (JP II) g�r�, kt�r� nazwali�my G�r� �w. Anny, poniewa� w�a�nie w dniu 26 lipca znale�li�my j� i na jej zboczu postawili�my biwak. Odt�d ta nazwa sta�a sie symbolem beskidzkich wspomnie�...”

...(-)Wraca�am wielokrotnie do tego miejsca przez wszystkie te lata od wrze�nia 1978 r. Chodzi�am tam pe�ne 28 lat.”

Opis G�ry �w. Anny (fragment):

Jest niezbyt wysoka, ca�a pokryta lasem. Wznosi si� nad rzek� i od strony rzeki jest stroma – rzeka wrzyna si� w ni� i tworzy tu g��boki zakr�t, jak kanion (na str. 398 jest fotografia, kt�r� zeskanuj� po powrocie do domu, bo teraz jestem w Warszawie przy chorej Mamie).

...(-) Mo�na te� przystan�� tam na stromym brzegu i spojrze� w d� na rzek� i przed siebie daleko do g�ry, bo nad tym stromym brzegiem jest stworzone przez drzewo jakby okno.
Okno wychodz�ce na zachodz�ce s�o�ce.
Okno jest na po�owie drogi do szczytu. Do szczytu nie ma �adnej �cie�ki – �adnej ludzkiej �cie�ki nie ma w og�le na tej g�rze – jest tylko wydeptany przez dziki �lad, kt�rym zwierz�ta schodz� do wody..”

R. z DMM · czyli Romek Miejscowosc: Lublin

Dzi�ki, tg (Teresa?!), za informacje. Ksi��k� mam(y). Ciekawe, �e o ile, przeszukuj�c ksi��k�, fotografi� Drzewa Pi�cioramiennego, widzia�em wielokrotnie, to fotografi� ze strony 398 (Prze�om Wis�oka) ujrza�em jakby pierwszy raz dopiero teraz - gdy zajrza�em na podan� przez Ciebie stron�. A wi�c jest to wzniesienie nad Wis�okiem. Ryman�w Zdr�j i okolice (Iwonicz, Miejsce Piastowe, Klimk�wk�, Kr�lik Polski i ten drugi, chyba Wo�oski, Ba�uciank�, Zawadk� Rymanowsk�, g�r� Cergow�) mia�em z �on� przyjemno�� pozna� kilka lat temu.
A wi�c poszukiwana g�ra znajduje si� nad Wis�okiem i posiada strome, urwiste zbocze.
Niewykluczone, �e stanie si� (mo�e ju� jest) celem pielgrzymek.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.

Do numeru 26/2009 Tygodnik Powszechny do��cza przewodnik pt.„BESKIDZKI PRZEDSIONEK RAJU”. Jest to przewodnik po szlakach Karola Wojty�y i Wandy P�tawskiej.

Autorem przewodnika jest ARTUR SPORNIAK. Niezwyk�e miejsca sfotografowa�a GRA�YNA MAKARA. W sprzeda�y od 24 czerwca.

tu 18 fotografii:
http://tygodnik.onet.pl/5...toreportaz.html

................

G�ra Wojty�y
Jest wiele szczyt�w, przez kt�re w�drowa� Jan Pawe� II podczas wakacyjnych wypraw, zanim zosta� papie�em. Niekt�re z nich nosz� dzisiaj jego imi�. Dlaczego g�ruj�ce nad Rudawk� Rymanowsk� zalesione wzniesienie jest miejscem wyj�tkowym?

Jest wiele szczyt�w, przez kt�re w�drowa� Jan Pawe� II podczas wakacyjnych wypraw, zanim zosta� papie�em. Niekt�re z nich nosz� dzisiaj jego imi�. Dlaczego g�ruj�ce nad Rudawk� Rymanowsk� zalesione wzniesienie jest miejscem wyj�tkowym?

Karol Wojty�a wielokrotnie biwakowa� pod t� g�r� z rodzin� P�tawskich podczas letnich wakacji (Andrzej Potocki w ksi��ce „Bieszczadzkimi i beskidzkimi �ladami Karola Wojty�y” wyliczy�, �e w latach 70. sze�ciokrotnie). Tu te� odczuwa� w spos�b szczeg�lny obecno�� transcendencji. Wiemy o tym dzi�ki wspomnieniowej ksi��ce Wandy P�tawskiej „Beskidzkie rekolekcje”. Ju� po wyborze na papie�a pisa� do niej 10 maja 1979 roku: „B�g jest wsz�dzie – ale jest szczeg�lnie tam, gdzie cz�owiek Go odkrywa i gdzie On »odnajduje« cz�owieka. My�my w ten obszar wnie�li najwi�ksz� tajemnic� mi�o�ci Boga do cz�owieka, kt�r� jest Eucharystia, Msza �w. Wnie�li�my wiele wsp�lnej modlitwy, R�aniec m�wiony razem, Drog� krzy�ow�, rozmy�lania, adoracj�, Godzin� �wi�t�”. St�d wyruszy� do Watykanu..

Jak dojecha� i si� nie zgubi�?

Samochodem trzeba dojecha� do Rymanowa na trasie Krosno – Sanok. W Rymanowie, jad�c w stron� Sanoka tras� nr 98, po 4 km skr�camy w prawo na Sieniaw�. Po 2 km, doje�d�aj�c w Sieniawie do skrzy�owania, skr�camy w lewo w drog� nr 889 na Bukowsko. Przeje�d�amy przez tam� na zbiorniku sieniawskim i po 3 km doje�d�amy do skrzy�owania, na kt�rym skr�camy w prawo w kierunku Pu�aw. Przeje�d�amy przez wie� Pastwiska i po 5 km jeste�my na miejscu. Do Rudawki Rymanowskiej dojecha� te� mo�na autobusem PKS z Krosna w kierunku Pu�aw lub Wis�oczka. Dotrze� tutaj te� mo�na czerwonym szlakiem z Rymanowa Zdroju, id�c w kierunku Wis�oczka. Czas przej�cia wynosi ok. 2 godz.

(kliknij dwa razy,powi�ksz)

Po raz pierwszy weszli na t� g�r� w liturgiczne wspomnienie �w. Anny, dlatego nazwali j� – G�r� �w. Anny. Od razu ich zachwyci�a. Na Spalony Horbek – tak brzmi geograficzna nazwa tego wzniesienia (546 m n.p.m.; �emkowski „horbek” to po polsku „garbek”) – wej�� mo�na z trzech stron. Z p�nocy znajduje si� najbardziej �agodne podej�cie – zielonym szlakiem z Pastwisk w kierunku Pu�aw G�rnych. Cho� szlak prowadzi tu� ko�o szczytu, �atwo go przegapi� – droga �agodnie wznosi si� w g�stym bukowym lesie i mo�na nie zauwa�y� zaro�ni�tego je�ynami i paprociami niewielkiego wzniesienia po prawej stronie (chwilowym znakiem rozpoznawczym s� postawione przy szlaku przez le�nik�w dwa „lizaki” dla jeleni – bry�y soli wetkni�te na sztorc w p�torametrowej wysoko�ci �erdzie).

Od strony po�udniowej na G�r� �w. Anny wspi�� si� mo�na, wchodz�c obok wodospadu do kanionu strumienia, kt�ry sta� si� natchnieniem dla „Tryptyku Rzymskiego” Jana Paw�a II (pisali�my o nim w pierwszej cz�ci przewodnika). Jest to jednak stosunkowo trudne podej�cie.

Najbardziej malownicza droga znajduje si� od strony zachodniej i prowadzi niezbyt stromym grzbietem.

Najlepiej wej�� na niego, przechodz�c Wis�ok ok. 300 metr�w od �ciany Olzy w dole rzeki – grzbiet schodzi w tym miejscu prawie do samej wody. Na szczyt idzie si� jakby „po schodach” utworzonych z korzeni buk�w, mijaj�c wiele pni drzew, powalonych przez po�udniowe wiatry, wiej�ce z Prze��czy Dukielskiej. Po lewej stronie w dole szumi Wis�ok.

Po kilkuset metrach docieramy do g�stego �wierkowego zagajnika. Z jego prawej strony znajduje si� malowniczy punkt widokowy na dolin� g�rnego Wis�oka z charakterystycznym, rosn�cym na grani dwuramiennym bukiem, nazwanym przez P�tawsk� i Wojty�� Oknem. Obecnie przy samym drzewie widok zas�ania kilka drzew, kt�re od 1978 roku zd��y�y wyrosn�� poni�ej, na stromym stoku. Ale obok mo�emy podziwia� panoram� Beskidu Niskiego – na lewo wznosi si� Kiczerka (566 m), nazwana w „Beskidzkich rekolekcjach” Czubem. Miejsce jest szczeg�lnie urokliwe – stoimy na niewielkiej polance poro�ni�tej krzaczkami jag�d, a rosn�ce woko�o niezbyt wysokie buki maj� nietypowo powyginane pnie, przypominaj�ce �r�dziemnomorsk� ro�linno�� (prawdopodobnie skaliste pod�o�e i silne wiatry nie pozwalaj� im si� w pe�ni rozwin��). Karol Wojty�a upodoba� sobie to miejsce do modlitwy. Podziwiaj�c zachody s�o�ca, cz�sto odmawia� tutaj wieczorn� modlitw� brewiarzow�.

Wspinaj�c si� dalej na szczyt, przechodzimy przez wspomniany g�sty �wierkowy zagajnik i po kilkunastu minutach docieramy do majestatycznego buka o pi�ciu pniach – Drzewa Pi�cioramiennego, kt�re kr�luje w tej cz�ci lasu. Aby go nie przegapi�, trzeba trzyma� si� lewej strony stoku, gdzie znajduje si� jar niewielkiego le�nego strumyka. Przy tym drzewie 6 sierpnia – w �wi�to Przemienienia – Karol Wojty�a po raz ostatni na G�rze �w. Anny odmawia� brewiarz. Dlatego Wanda P�tawska nazywa go te� Drzewem Przemienienia.

Prze�om Wis�oka: G�ra Spalony Horbek w Rudawce Rymanowskiej ze �cian� skaln� zwan� Olzy, b�d�c� najwi�ksz� w polskich Karpatach odkrywk� �upk�w menilitowych /fot. Gra�yna Makara/TP

U podn�a p�nocnych stok�w pasma Bukowicy w Beskidzie Niskim, 14 kilometr�w od Rymanowa, w pobli�u Rudawki Rymanowskiej, Wis�ok tworzy przepi�kny prze�om. Karol Wojty�a by� tu pierwszy raz w 1952 roku z m�odzie��, z kt�r� si� zaprzyja�ni� jako wikary w krakowskiej parafii �w. Floriana...

Madonna wygna�c�w

Pi�kno okolicy Rudawki Rymanowskiej kojarzy si� z rajem. Ale XX-wieczna historia tych ziem u�wiadamia, �e jest to raj po wygnaniu cz�owieka. W�druj�c przez te tereny po raz pierwszy, w 1952 r., Karol Wojty�a przechodzi� obok opuszczonych �emkowskich domostw w Wis�oczku, Tarnawce czy Pu�awach. Przed wojn� g�sto zaludnione, po wojnie tereny te sta�y si� prawie bezludne i dzikie.

Pierwsza fala przesiedle� rozpocz�a si� po zaj�ciu tego terenu przez Niemc�w. W 1940 r. wyemigrowa�o do ZSRR kilka tysi�cy �emk�w w ramach sowiecko-niemieckiej wymiany ludno�ci. Wiosn� 1946 r. mieszka�cy Pu�aw, Tarnawki i Wis�oczka sami zadeklarowali ch�� przesiedlenia na Ukrain�, licz�c, �e na nowym miejscu nie zostan� rozproszeni (w�adze sowieckie nie dotrzyma�y obietnicy). W ramach porozumienia nowej polskiej w�adzy ze Stalinem, przesiedlono w�wczas z ca�ego Beskidu Niskiego 65 tys. �emk�w. Ostatnie, najbardziej brutalne przesiedlenia mia�y miejsce na wiosn� 1947 r. w ramach akcji „Wis�a” – pot�pionej w 1990 r. przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Ludno�ci pozostawiono zaledwie dwie godziny na spakowanie dobytku. Z powiatu kro�nie�skiego przesiedlono w�wczas przymusowo w okolice Szczecina ok. 700 os�b. Z ca�ej �emkowszczyzny – 26 tys. os�b.

Dzisiaj ten rejon jest cz�ciowo zasiedlony. Na pocz�tku lat 70. do Pu�aw i Wis�oczka sprowadzili si� polscy osadnicy z Zaolzia, tworz�c gmin� zielono�wi�tkowc�w – uciekali przed ateizacj� w �wczesnej Czechos�owacji. W Rudawce Rymanowskiej mieszka kilka rodzin pracownik�w do�wiadczalnego zak�adu Instytutu Hodowli z Krakowa, kt�ry ma siedzib� w Odrzechowej. Po dawnych mieszka�cach zosta�y �lady: ukryte w zaro�lach, zapadaj�ce si� piwnice �emkowskich cha�up, zdzicza�e sady w �rodku lasu, k�py lip w miejscach cmentarzy.

W takie miejsce trafi�a podarowana przez Jana Paw�a II kopia figury Matki Bo�ej Fatimskiej. Mo�na rzec – miejsce symboliczne dla XX wieku, podobnie jak symboliczne by�o fatimskie or�dzie, przestrzegaj�ce przed wojnami i cierpieniem.

Pocz�tkowo Wanda P�tawska, kt�ra otrzyma�a figur�, chcia�a j� umie�ci� po�rodku Drzewa Pi�cioramiennego. Odradzi� jej to Papie�. „Szkoda jej na deszcz, znajd� jaki� dach” – powiedzia�. Szcz�liwie w pobliskich Pastwiskach w 1981 r. mieszka�cy bez pozwolenia w�adz wznie�li kaplic�. Figura znalaz�a tu schronienie. Przypomina, �e cho� wszyscy jeste�my wygna�cami z raju, cz�owiek po upadku nie pozosta� sam.

Abuna Zygmunt · Abuna Zygmunt Miejscowosc: Aleppo

Dzieki Tereso , za te fragmenty ! Dzieki Panu Bogu , za dojrzala milosc Jana Pawla II i Wandy - za ich cudowny dialog milosci.

tg · Miejscowosc: P�nocne Mazowsze

.
Wanda P�tawska
BESKIDZKIE REKOLEKCJE
Dzieje przyja�ni ksi�dza Karola Wojty�y z rodzin� P�tawskich

Ostatni fragment

24 XII 1978

+ Droga moja Dusiu!
Dzi� jest wigilia Bo�ego Narodzenia. Razem usi�dziemy przy stole, razem b�dziemy �piewali kol�dy, b�dziemy si� �ama� op�atkiem i sk�ada� sobie �yczenia. Poniewa� nie wszystko mo�na w tych �yczeniach wypowiada�, wi�c pisz�. Pisz�, odpisuj�c poniek�d na listy, kt�re od Ciebie otrzyma�em w ostatnim okresie. Czytaj�c je, widzia�em, jak cierpisz, jak si� m�czysz ze sob�, jakie my�li Ci� „nawiedzaj�", co czujesz. Dobrze, �e mi to wszystko piszesz - zawsze tak m�wi�em i dzisiaj tak�e m�wi�, w�a�nie dlatego, poniewa� wiem, �e tylko do „brata" mo�esz to wszystko napisa� (czy powiedzie�). Czytaj�c to wszystko, co piszesz, jestem jako� z Tob�. Z kolei my�l� nad tym - i modl� si� na kanwie tego, co przeczyta�em. Zawsze tak czyni�em. To by�a moja „metoda" bycia bratem. I teraz te� czyni� tak samo. Mo�e jeszcze bardziej ni� dawniej? Z tego uczestnictwa w Twoich prze�yciach, z refleksji i modlitwy na kanwie tego uczestniczenia, wy�aniaj� si� pewne „wnioski", kt�re chcia�bym w��czy� do „�ycze�".
[...]
Drugi „wniosek" jest natury bardziej zewn�trznej. Chodzi o utrzymanie kontakt�w, o jak�� ich ci�g�o�� w obecnym zmienionym uk�adzie. Trudno mi w tej sprawie da� (na razie) odpowied� bardziej szczeg�ow�. Prowadzi�em ju� pierwsze rozmowy z komisj� dla rodziny i my�l�, �e tam dokonaj� si� jakie� zmiany, ale to musi i�� stopniowo. Natomiast, szukaj�c odpowiedzi na pytanie o „zasad�" (podstaw�) dalszych kontakt�w, nale�y po prostu sformu�owa� j� tak: by�a� i nadal pozostajesz moim „ekspertem" osobistym od dziedziny „Humanae vitae". Tak by�o od dwudziestu z g�r� lat, i to nale�y nadal utrzyma�. W kontekst owego „eksperta" wchodz� r�ne sprawy, kt�rymi de facto si� zajmowa�a� i na kt�rych si� znasz, problem etycznej regulacji pocz��, wychowanie m�odzie�y „do mi�o�ci", medycyna pastoralna.
O tematyce mo�emy porozmawia� szczeg�owo. R�wnie� o metodzie stopniowej realizacji tej tematyki - my�l�, �e powinno si� to dokonywa� mi�dzy Krakowem a Rzymem - a tak�e pomi�dzy Rzymem a innymi jeszcze o�rodkami. My�l�, �e powinna� utrzyma� w Krakowie „IR" oraz med. past. Funkcja za� „mojego eksperta" polega�aby na �ledzeniu i referowaniu tego, co si� dzieje w tej dziedzinie w �wiecie i w Polsce. Spraw� „dofinansowywania" IR-eksperta nale�y traktowa� jako dalszy ci�g tego, co robi�em w Krakowie (oczywi�cie w innych �rodkach) z uwzgl�dnieniem dojazd�w itp.
Droga Dusiu! To s� te dwa wnioski, kt�re chc� w�o�y� do �ycze�. Prosz� Ci�, moje Dziecko, nie dr�cz si�, zachowaj spok�j. Pan B�g wszystkim kieruje. My�l� tak�e o Andrzeju i o Waszych dzieciach. Wiesz, �e nie ma dnia, �ebym si� za nie wszystkie nie modli�: za Ani�, Marysi�, Basi� – za Kasi� razem z Andrzejem i Tym Dwojgiem, kt�rzy maj� przyj�� na �wiat – �amie si� z Tob� op�atkiem – jak w Krakowie - ,�piewamy kol�dy.

P.S. Przeczyta�em, wszystkie listy od Ciebie. Podkre�li�em to, co wa�ne dla w/w wniosk�w Za�. tematy.

Na dalsze �ycie otrzyma�am taki list:

List-modlitwa 5 I 1979

��czymy si� modlitw� i sercem przy Tobie, Bo�e, nasz Ojcze, kt�ry jeste� Mi�o�ci�.
��czymy si� my�l� i sercem przy Tobie, Chryste, nasz Odkupicielu.
Wierzymy, �e „ca�e stworzenie -jak napisa� �w. Pawe� - a� dot�d j�czy i wzdycha... oczekuj�c objawienia syn�w Bo�ych... lecz nie tylko ono, ale i my sami, kt�rzy ju� posiadamy pierwsze dary Ducha... ca�� swoj� istot� wzdychamy, oczekuj�c odkupienia naszego cia�a"(Rz 8).
Dzi�kujemy Ci, za wszystko to, co jest owocem Twego Odkupienia w nas i prosimy, aby owoc ten trwa�.
Prosimy, aby� nam zezwoli� coraz pe�niej uczestniczy� w Mi�o�ci, kt�ra ogarnia ca�ego cz�owieka: dusz� i cia�o - i pozwala mu odkry� tajemnic� tej komunii os�b, do jakiej jeste�my powo�ani w Tobie.
Pozw�l nam, obdarowanym Twoj� �ask�, s�u�y� Tobie samemu w naszych bliskich, w ka�dym cz�owieku, s�u�y� zw�aszcza wszelkiej sprawie ludzkiej mi�o�ci i odpowiedzialno�ci za mi�o��.
Matko Pi�knej mi�o�ci
- m�dl si� za nami
Opiekunko Syna Bo�ego
- m�dl si� za nami
Veni Dator munerum
Veni lumen cordium Amen,

+ Droga Dusiu!

Otrzyma�em dwa listy. Jeden z Nowego Roku, drugi ze �rody/czwartku. Ten drugi jest bardzo pi�kny, g��boki. Wprawdzie nie zrobi�em �adnego „znaczka" na marginesie, ale musia�bym „oznakowa�" ca�y tekst. Ja wiem, �e taki by� sens do�wiadczenia, podzielam go - i nadal stawiam przed Bogiem. Do�wiadczenie to (eksperyment) - aby mog�o by� takim, jakie by�o, musia�o mie� korze� najg��bszy w Jego �asce. Wyrazem tego jest r�wnie� i ten l�k, o kt�rym nieraz Ci m�wi�em (i Ty te� o nim m�wisz): boja�� Bo�a, l�k wobec �wi�to�ci,
wobec „sacrum". L�k, aby „odpowiedzie�", aby „nie psu�". Prawd� jest r�wnie� i to, co piszesz, �e to nale�a�o „do ca�o�ci kierownictwa".
Nie odbieram Ci tego „kierownictwa", podtrzymuj�. Szukam mo�liwo�ci w nowej sytuacji. Je�li tak mo�na powiedzie�: nie wypuszczam Ci� z r�k. Chc�, aby� st�d wyjecha�a z tym prze�wiadczeniem. I ze spokojem.
Sprawy, o kt�rych piszesz w li�cie z bm, s� liczne. Nie na wszystkie potrafi� odpowiedzie�
Zasadnicz� rzecz� jest, aby� wesz�a w funkcj� „eksperta" - to znaczy kontynuowa�a zewn�trzny wk�ad dotychczasowy pomi�dzy Krakowem (Polsk�) a Rzymem. W Krakowie trzeba utrzyma� wszystko, co czyni�a� dot�d, je�li chodzi o Rzym - sprawy b�d� si� precyzowa� (w spos�b formalny) stopniowo. Ale ju� w tej chwili wiem, �e pewne prace, kt�re masz „na warsztacie", trzeba dopracowa�, bo si� przydadz� - a tu b�dzie mo�na �atwiej je opublikowa� (cho�by opracowanie Twoich bada� z poradni nt. skutk�w „abortus", czy te� skutk�w „antykoncepcji").
O tej sprawie zreszt� musimy jeszcze porozmawia� przed Twoim wyjazdem (podobnie jak o nowym wydaniu Mi�o�ci i odpowiedzialno�ci).
Sprawy wyjazd�w (raczej: przyjazd�w) do Rzymu pozostaj� w zwi�zku z punktem poprzednim. Te przyjazdy po prostu t�umacz� si� wsp�prac�, a pr�cz tego t�umacz� si� tyloletni� przyja�ni�. Uzgadniaj je z Marianem i Andrzejem. Uwa�am, �e mog� i powinny by� kilka razy w roku. Oczywi�cie, �e nie na 3 dni, tylko przynajmniej na tydzie�. Co do miejsca zamieszkania w Rzymie, my�l�, �e - bior�c okoliczno�ci - lepiej pozosta� u si�str (mo�e za jaki� czas b�dzie „dom polski").
Co do dzieci. Tu mam najmniejsze rozeznanie, ale generalnie my�l�, �e to, co si� sta�o z Wujkiem, raczej im pomo�e w zbli�eniu do Chrystusa. Dzi�kuj� Bogu za to, �e jeszcze w ci�gu tych ostatnich wakacji mog�em by� z Basi�. Ania jest teraz w lepszym okresie. Trzeba to ugruntowa�, zw�aszcza w perspektywie jej ma��e�stwa. Marysia jest dobra. O Kasi� codziennie prosz� Matki Bo�ej.
Inne sprawy - do om�wienia przed wyjazdem. R�wnie� i spowied� �w. przed wyjazdem. I mo�e nawet w niedziel� rano - po Mszy �w.
Polecam Ci� bez przerwy Bogu
Br.
PS �al. list „do czytania na wiecz�r" i tematy rozmy�lania.

+ Droga moja Dusiu, [Rzym, 12 IV 1979]

Dzisiaj jest W. Czwartek. Bardzo Ci� prosz�, aby� w ci�gu tych dni ��czy�a si� ze mn� w modlitwie, w prze�ywaniu m�ki Chrystusa, owej tajemnicy paschalnej, kt�ra przygotowuje nas do zmartwychwstania.
Dzie� dzisiejszy jest dniem kap�a�stwa. My�li moje wracaj� do tych spraw, do tych temat�w, kt�re wci�� poruszamy - cho�by wczoraj. Moje kap�a�stwo, a raczej kap�a�stwo Chrystusa, do kt�rego przypu�ci� mnie ponad 30 lat temu, s� podstawowym wymiarem tych wszystkich spraw. Taka jest moja wiara - i moja nadzieja zarazem. Wszystko, co sk�ada si� na te nasze „wsp�lne" dwadzie�cia (ponad) lat, ca�e „do�wiadczenie" i G�ra �w. Anny, i Wis�ok - wszystko to jest jako� wpisane w to kap�a�stwo. Taka jest moja �wiadomo��, a jestem przekonany, �e i Twoja r�wnie�. Inaczej by tego wszystkiego nie by�o.
Kap�a�stwo niesie z sob� okre�lone zadania i okre�lone wyrzeczenia. W�a�nie dzi�ki tym wyrzeczeniom mo�liwe s� zadania. Takim zadaniem jest r�wnie� odkrywanie tych warto�ci i tych znacze�, jakie wi�� si� i ma��e�stwem, z czysto�ci�, z cia�em - jakie B�g sam w nich zawar� poprzez dzie�o Stworzenia i Odkupienia. Sz�a� krok w krok z moim kap�a�stwem i uczestniczy�a� od tylu lat w odkrywaniu tych znacze� i tych warto�ci. Uczestniczy�a� tw�rczo. Nie mo�esz m�wi�, �e nie widzisz teraz dla siebie „miejsca". To miejsce ��czy si� z dawaniem �wiadectwa tymi wszystkim warto�ciom i znaczeniom. W�a�nie dlatego odkrywa�em je z Tob� i wpisywa�em przez tyle lat w moje kap�a�stwo, aby� mog�a dawa� ( to �wiadectwo, aby� mia�a na to osobiste niejako pokrycie w do�wiadczeniu. Pokrycie osobiste, ale do�wiadczenie jest ju� „profetyczne", s�u�y, ma s�u�y� przekazywaniu prawdy i przekonywaniu.
Taka by�a zawsze moja wizja tej sprawy. Takie uzasadnienie znajdowa�em. - i nadal znajduj� dla niej w swoim sumieniu. I w swoim kap�a�stwie w wierz� r�wnie�, �e - je�li Pan Jezus mnie teraz tu powo�a� - to powo�a� mnie niejako „z tym". Je�li si� nad tym zastanowisz, to powinna� w tym znale�� odpowied� na pytanie o Twoje „miejsce": tu.
Bardzo si� modl� za Ciebie. Ty si� tak�e szczeg�lnie m�dl w ci�gu tych Dni, aby�my przygotowali si� dobrze na kielich Zmartwychwstania.
Br.

.....Oczywi�cie s� to teksty wybrane, bo by�o ich zbyt du�o. Zreszt� opisy bywa�y do siebie podobne, bo przecie� wiosna i jesie� ci�gle si� powtarzaj�, a On ci�gle si� nimi cieszy�.
Zako�czy�am te „powroty" niezgodnie ze stanem faktycznym, bo wracam tu dot�d, ale zako�czy�am niejako symbolicznie wycieczk�, jak� odby�am z innym celebransem, kt�ry na tym miejscu odprawi� mi Msz� �w., z Ksi�dzem Arcybiskupem J�zefem Michalikiem dnia l XI 1994 r. - bowiem opisa�am to dla Ojca �wi�tego i On ten tekst, jak zreszt� wszystko, co tu jest napisane, przeczyta� i zaaprobowa�.
Rozpoczynam te wybrane notatki z moich powrot�w; Jego listem z dnia 10 maja 1979 r.

10 V 1979

+ Kochana moja Dusiu!
Mieszkam teraz w wie�y - i chodz� po ogrodzie, a jeszcze cz�ciej po przej�ciu od jednej wie�y (wy�szej) do drugiej (ni�szej). Patrz� na drzewa i m �wie�� ziele�. I stale por�wnuj� z innymi drzewami i inn� zieleni�. Czasem jaki� fragment „zagra" szczeg�lnym podobie�stwem - ale w ca�o�ci brak tego obszaru zieleni, w kt�rym cz�owiek m�g� si� zanurzy�, a gdy stan�� „w oknie” m�g� zanurzy� wzrok. Wielki, bogaty obszar, zespolony z ca�ym krajobrazem podprowadzony z ka�dej strony pod horyzont - a w dole Wis�ok jak wst�ga przezroczysta, przez kt�r� przebijaj� kamieniste progi dna, a dalej domy, osady. Czasami jaki� fragment tutaj przypomina jaki� fragment stamt�d, ale nawet, gdy drzewa zdaj� si� schodzi� po zboczach, podobnie jak nad Wis�okiem, brak im tej bystro�ci i tej dziko�ci. Co innego ogr�d, a co innego puszcza.
Pisz� Ci to, �eby� wiedzia�a, �e ja te� chodz� nadal po G�rze �w. Anny
- i chyba ju� b�d� tak chodzi� do ko�ca �ycia. Dzi�, kiedy si� modli�em, pomy�la�em, �e ta g�ra i ca�y ten obszar wok� niej jest i zosta� tym, czym jest dlatego, �e by� i jest obszarem szczeg�lnej obecno�ci Boga. B�g jest wsz�dzie- ale jest szczeg�lnie tam, gdzie cz�owiek Go odkrywa i gdzie On „odnajduje” cz�owieka. My�my w ten obszar wnie�li najwi�ksz� tajemnic� mi�o�ci Boga do cz�owieka, kt�r� jest Eucharystia, Msza �w. Wnie�li�my wiele wsp�lnej modlitwy, R�aniec m�wiony razem, Drog� krzy�ow�, rozmy�lania, adoracja Godzin� �wi�t�. Z modlitwy starali�my si� wydoby� t� prawd�, kt�r� mo�na nazwa� „teologi� stworzenia" i „teologi� cia�a". Mo�e to zbyt naiwnie tak my�le�, ale pomy�la�em, �e ten deszcz i ten grzmot burzy, przy kt�rym rozsta�em si� z Wis�okiem, te� by� jakim� „znakiem" obecno�ci Boga.
Je�li b�dziesz tam wraca�, nie b�dziesz tam sama. R�wnocze�nie za� trzeba prosi� o nowy wymiar tej Bo�ej obecno�ci w naszym �yciu, o nowe ramy, o nowy horyzont. Powo�aniem cz�owieka jest „by� w drodze" i w drodze spotyka� Boga, w nim si� dojdzie do Niego.
O Kasi my�l� ca�y ten czas, zw�aszcza w dniu jej imienin. Za ni� i za dzieci odprawi�em Msz� �w.
Kiedy przyjedziesz do Rzymu, porozumiej si� z Siostrami co do Mszy �w.
Br.
PS Za��czam Twoje teksty, kt�re przeczyta�em.

....Pami�� jest si�� przywracaj�c�! Przesz�o�� zostaje przywr�cona pragnieniem i pami�ci�. Przesz�o��, kt�rej ceny nie okre�lisz niczym, bo ukryta jest w niewiernym ludzkim sercu, kt�rego g��bi nikt do ko�ca nie pozna.
„Powroty" - to autentyczny opis w�dr�wek po tym lesie pe�nym wspomnie� i zakl�tych tre�ci. W�dr�wki - „beskidzkie rekolekcje" - trwa�y wiele lat - i powroty trwa�y i trwaj� wci��, i staj� jak s�upy graniczne, odmierzaj�c ludzkie �ycie, kt�re przesuwa si� w swoim w�asnym rytmie, raz mno��c godziny i wyd�u�aj�c je, a kiedy indziej skracaj�c je w tajemniczy spos�b.
Powroty nie s� u�ud� ani imitacj�. Powroty do miejsc �wi�tych, wszystkie pielgrzymki ludzkie do miejsc �wi�tych s� autentycznym prze�yciem i staj� si� �r�d�em si�y. Odradzaj� cz�owieka, a zarazem pozwalaj� dostrzec coraz pe�niej tre�ci, kt�rych znaczenie z biegiem czasu narasta.
Tre�� nabiera g��bi znacze�, bo czas dzia�a jak coraz mocniejszy reflektor - to samo widzisz coraz pe�niej, bo �wiat�o nasila si�, i mo�na dostrzec to, co przedtem by�o niewidoczne, cho� by�o, ale dopiero �wiat�o wydobywa jego pe�ny kszta�t, i z ka�dym powrotem narasta coraz wi�ksza �wiadomo�� daru, kt�rego pe�ni nie da si� oceni� - ro�nie wci��, ro�nie wdzi�czno�� za dar!

+ Droga Dusiu,

Notatki z rekolekcji przeznaczone dla Ciebie.
1. Jest las nad Wis�okiem i G�ra �w. Anny, gdzie szczeg�lnie odczuwasz istnienie Boga. Ten las jest pi�kny pi�knem natury, a tak�e �aski, kt�ra wpisa�a si� w pi�kno natury. Ten sam las bywa czasem gro�ny, wr�cz wydaje si� „wrogi".
Las ten jest cz�stk� �wiata, poprzez kt�ry pielgrzymujemy, przebywaj�c r�ne etapy. Etap obecny wydaje si� trudniejszy. Jednak�e w �wiecie tym B�g jest obecny. Obecny jako Stw�rca. Obecny jako Odkupiciel. Obecny jest Duch �wi�ty. Jest obecny moc� Paschy i Pi��dziesi�tnicy. Jest to obecno�� eschatologiczna. B�g, do kt�rego pielgrzymujemy.
Energie Bo�e s� wi�ksze ni� jakakolwiek s�abo�� cz�owieka. Potrzebna jest nadzieja, cierpliwo��, odwaga. In hoc signo vinces [pod tym znakiem zwyci꿱]

2. My�li praktyczne:
a) Pytasz nieraz, w jaki spos�b mo�esz mi by� pomocna, nawi�zuj�c do tego, co by�o na poprzednim etapie.
b) Odpowied� (kt�r� raz jeszcze przemy�la�em): przede wszystkim przez to, KIM jeste�. Przez „do�wiadczenie", kt�re w Tobie stale jest obecne. Stale te� na nowo si� „uobecnia", o ile jeste�my poddani �asce wiod�cej.
c) Kiedy przekaza�em Ci ca�o�� „Teologii cia�a", napisa�em: r�ni pisz� do tego komentarze, i nawet b. trafne. Ty mia�aby� najwi�cej do powiedzenia czy napisania. Jednak�e nie my�l�, �e jest to konieczne. Wa�niejsza ni� pisany komentarz jest sama rzeczywisto��. Przecie� sam tekst (komentowany) chcia� by� „komentarzem" do tej w�a�nie rzeczywisto�ci.
Nazywam t� rzeczywisto�� „pre-sakramentem". Jest ona nies�ychanie wa�na. Bez owego „pre-sakramentu" nie mo�na rozwi�za� problem�w zwi�zanych z „sakramentem" (a to jest w�a�nie g��wny w�tek Twojej dzia�alno�ci, Twego apostolatu).
3. Nie przestaj� modli� si� z Tob� i za Ciebie. W tych dniach - jeszcze bardziej. Niech to zr�wnowa�y „regu�y milczenia".
Br.

23 VI1979
Kochana Dusiu!
Dzisiaj s� Twoje Imieniny.
Przeczyta�em po powrocie z Polski ostatni zeszycik, kt�ry Ci zwracam, bo porobi�em w nim jak zwykle kreski i kropki. Zawsze czytam te zeszyciki, jak dawniej tak i teraz, z g��bokim przej�ciem. Teraz czasem musz� poczeka�, a� przewali si� obowi�zkowa robota - ale zawsze znajduje si� czas. I te zeszyciki s� potrzebne jako �rodek komunikacji. W tym ostatnim przeczyta�em ze wzruszeniem wszystko znad Wis�oka, chodzi�em z Tob� po tych wszystkich miejscach, kt�re dla mnie stale s� drogie. Chocia� sam nie mog� na nie wr�ci�, one s� we mnie. Stanowi� cz�� mojego �ycia, jakie� dziedzictwo duszy, kt�re trwa, kt�re zabieram w sobie ku przysz�o�ci - nie tylko tej doczesnej, ale nade wszystko tej Ostatecznej, kiedy Pan mnie wezwie.
Wszyscy �yjemy tu na �wiecie dla tej Przysz�o�ci - i Ty, i ja. Prosimy Boga, a�eby ten „zapas" znad Wis�oka, kt�ry nosimy w duszach, objawi� si� kiedy� w oczach Bo�ych jako zapis mi�o�ci i prawdy, poprzez kt�r� dane nam jest uczestniczy� w Nim Samym, w Nim, kt�ry Jest Mi�o�ci� i Prawd�.
Dusiu Droga, ka�dy m�j dzie� jest modlitw� za Ciebie, a dzie� dzisiejszy szczeg�lnie. To wszystko, co prze�ywasz i co cierpisz, r�wnie� �wiadczy o g��bi tego zapisu. Ja nie chc� Ci� od tego „uwolni�" - ja tylko pragn�, a�eby ten nieodzowny „dalszy ci�g" by� bardziej przenikniony pokojem i ufno�ci�. Je�li my�lisz o „dziele brata" - staraj si� r�wnocze�nie my�le� o dziele Chrystusa „przez brata".
Ufam, �e inne sprawy u�o�� si� z Bo�� pomoc�.
Br..